هر یک از انواع تومور مغزی به شکل های گوناگون و بر اساس مولفه های متعددی طبقه بندی می شوند. در پاسخ به این سوال که آیا تومور مغزی کشنده است یا خیر باید گفت به طور معمول تومورهای مغزی به دو دسته تومور مغزی خوش خیم، غیر سرطانی و غیر تهاجمی و نیز بدخیم، سرطانی، و تهاجمی (متاستازی) دسته بندی می شوند. میزان کشندگی و خطرناکی تومور مغزی بسته به نوع هر تومور، علایم و عوارضی که ایجاد کرده، وضعیت سلامت قبلی و فعلی بیمار، و نیز محل و ضایعات تومور متفاوت است. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، تنها تعداد اندکی از تومورهای مغزی ممکن است کشنده باشند.
آیا تومور مغزی قابل درمان است؟
منظور از تومور مغزی هر گونه توده و یا بافت مغزی است که رشد و تکثیر سلول های آن به شکلی بی رویه و خارج از کنترل صورت بگیرد. تومورهای مغزی را به شیوه های متعددی دسته بندی می کنند که بر اساس تهاجمی بودن/ غیر تهاجمی بودن، سرعت رشد کم/ زیاد، سرطانی بودن/ نبودن، و بافت منشاء شکل گیری، و محل تشکیل (اولیه/ ثانویه) طبقه بندی های امروزی از تومور مغزی شکل گرفته اند.
در صورتی که یک تومور مغزی در همان محلی که تشکیل شده رشد کند به آن اولیه و در غیر این صورت آن را ثانویه (تومور متاستازی) می نامند. در وضعیتی که تومور با سرعت رشد اندک و غیر تهاجمی باشد به آن تومور مغزی خوش خیم و در وضعی که تو مور با سرعت رشد سریع و تهاجمی باشد، به آن تومور مغزی بدخیم می گویند. تومورهای غیر سرطانی آن دسته از تومورهایی هستند که گرید 0 یا 1 دارند. حال آن که تومورهای سرطانی دارای گرید 2 تا 4 هستند.
طبق گزارش های انجمن بین المللی جراحان مغز و اعصاب، در حال حاضر تومورهای مغزی به شکل بسیار مطلوبی قابل درمان می باشند. شیوه های متعددی برای درمان تومورهای مغزی مختلف ایجاد شده اند. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، روش های درمانی برای تومور مغزی و نخاعی به عواملی متعدد همچون اندازه، گرید، بافت منشاء، محل، وسعت و نوع آسیب های و ضایعات تومور و نیز سلامتی بدنی و سن بیمار بستگی دارند. به طور کلی روش های درمان تومور مغزی عبارتند از:
| جراحی تومور مغزی | دارو درمانی هدفمند |
| رادیو تراپی (پرتو درمانی) | میدان های درمانی تومور |
| شیمی درمانی | کارآزمایی های بالینی |
آیا تومور مغزی خوش خیم قابل درمان است؟
تومور مغزی خوش خیم شامل تومورهای غیر سرطانی هستند که گرید آنها 0 تا 1 بوده و به طور معمول غیر تهاجمی و با سرعت رشد بسیار کم هستند. در اکثر اوقات تومورهای خوش خیم هیچ گونه علایم و عوارضی نداشته و عمدتاً به واسطه تصویر برداری های CT اسکن و MRI که برای منظور دیگری از مغز بیمار گرفته شده اند، آشکار می شوند. در بسیاری از اوقات تومور مغزی خوش خیم تنها به صورت ادواری و منظم توسط جراح مغز و اعصاب مورد پایش قرار می گیرد. در مواردی که تومور خوش خیم منجر به بروز علایم و عوارضی شود، به طور معمول تنها با انجام یک جراحی مغز که عمدتاً به روش جراحی آندوسکوپی مغز و بسته می باشد، به تخلیه تومور مغزی خوش خیم اقدام می گردد.
آیا تومور مغزی بدخیم قابل درمان است؟
تومور مغزی بدخیم شامل توموری است سرطانی بوده و گرید آن بین 2 تا 4 می باشد. درمان تومور مغزی بدخیم نسبت به تومور مغزی خوش خیم دشوارتر و پیچیده تر است. به طور معمول درمان تومور مغزی بدخیم به شکلی ترکیبی صورت می گیرد. در صورتی که محل تومور مغزی بدخیم در دسترس باشد در گام نخست با استفاده از روش های جراحی به ویژه جراحی های نورو آندوسکوپی به تخلیه تومور پرداخته می شود. سپس با استفاده از ترکیبی از شیوه های شیمی درمانی، رادیو تراپی (پرتو درمانی)، ایمپلنت های کارموستین، و رادیو سرجری به تکمیل درمان تومور مغزی بدخیم پرداخته می شود. در صورت عود مجدد تومور مغزی بدخیم، ممکن است دوباره نیاز به اجرای هر یک از شیوه های درمانی فوق الذکر به طور مجدد باشد.
طول عمر بیماران تومور مغزی
منظور از طول عمر بیماران تومور مغزی این است که هر فرد بیمار پس از تشخیص تومور مغزی خود چه مدت دیگری عمر می نماید. محاسبه این موارد بسیار دشوار است، زیرا همگی بیماران در یک زمان و مرحله خاص از بروز تومور مغزی خود متوجه وجود آن نشده و حتی در صورت مشاهده علایم ممکن است اهمیت و خطر آن را درک ننموده و به نزد جراح مغز و اعصاب مراجعه ننمایند. افزون بر این ممکن است افراد در یک زمان مشخص اقدام به درمان ننموده و یا روش های درمانی متعددی را انتخاب کنند که منجر به تغییر در نتایج درمانی و تفاوت طول عمر بیماران تومور مغزی گردد.
در عین حال، در بسیاری از اوقات، وضعیت سلامت و سابقه بیماری ها و یا سرطان های قبلی و همزمان فعلی بیمار نیز در تعیین سیر بیماری و مدت زمانی که بعد از تشخیص تومور فرد بیمار زنده می ماند دخیلند.
نکته مهم بعدی سن بیمار است. به طور معمول طیف وسیعی از تومورهای مغزی در سنین سالمندی و سال های پایانی عمر بیماران تشخیص داده می شوند و به همین دلیل، شاید خود تومور تاثیری واقعی در کاهش طول عمر بیمار نداشته باشد. یا اینکه فرد به دلیل سالمندی و کاهش توان بدنی قادر به تحمل درمان های بعضاً سنگین تومورهای مغزی نباشد و در نتیجه طول عمر وی کاهش یابد.
با توجه به اینکه هر یک از بیماران تومور مغزی ممکن است نوع خاصی از تومور مغزی را داشته باشند و حتی بیماران دارای تومور مغزی مشابه ممکن است علایم و عوارض متفاوتی داشته باشند، تعیین طول عمر به شکل عمومی و کلی برای بیماران تومور مغزی امری دشوار است. به نظر دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات به طور کلی با توجه به وجود دو دسته تومور مغزی خوش خیم و بدخیم، می توان طول عمر بیماران تومور مغزی را به این صورت به تفکیک بیان نمود:
طول عمر بیماران تومور مغزی خوش خیم
به طور معمول طول عمر بیماران تومور مغزی خوش خیم تفاوتی با افراد عادی ندارد. همانطور که پیشتر نیز ذکر آن رفت، در بسیاری از اوقات حتی فرد ممکن است دارای تومور مغزی خوش خیم ولی بدون عارضه و علامت باشد و در نتیجه تمام عمر خود را بدون هیچ مشکلی همراه تومور مغزی به سر ببرد.
در صورت تشخیص نیز، در بسیاری از اوقات، تنها اقدام درمانی، معاینات و آزمایشات تصویر برداری CT اسکن و MRI به شکل دوره ای می باشد تا جراح مغز و اعصاب به پایش وضعیت تومور بپردازد. اما گاهی از اوقات هم ممکن است یک تومور مغزی خوش در محدوده ای بسیار حیاتی از مغز رشد کرده و اندازه آن نیز بیش از حد بزرگ شود و در نتیجه منجر به بروز ضایعات زیادی شود که در نهایت شاید طول عمر بیماران را اندکی کاهش دهد. البته این احتمال نیز وجود دارد که به دلیل کهولت سن بیمار، امکان انجام جراحی، شیمی درمانی، و یا پرتو درمانی نباشد که این امر شاید طول عمر بیمار تومور مغزی خوش خیم را چند سالی کم نماید.
طول عمر بیماران تومور مغزی بد خیم
منظور از تومور مغزی بدخیم تومورهایی است که گرید آنها بین 2 تا 4 می باشد. طبق بررسی های صورت گرفته در صورتی که تومورهای مغزی بدخیم گرید 2 و 3 داشته باشند، طول عمر بیماران تومور مغزی دستخوش تغییراتی می شود. در صورتی که سن بیمار زیر 55 سال و دارای تومور مغزی بد خیم باشد، طول عمر بین 20 تا 40 درصد آنها بیش از 5 سال بعد از تشخیص خواهد بود.
طول عمر بیماران تومور مغزی گرید ۴
طول عمر بیماران تومور مغزی گرید 4 معمولاً تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. این بیماران در اکثریت اوقات درگیر سرطان های دیگری در بدن خود بوده اند که به صورت متاستازی به مغزشان رسیده و تشکیل تومور مغزی گرید 4 را داده است. متاسفانه در این موارد طول عمر بیماران چندان زیاد نبوده و عمدتاً کمتر از 25 درصد بیماران بیش از 1 سال بعد از تشخیص زنده می مانند.
آیا تومور مغزی با دارو درمان می شود؟
شیوه های متعددی برای درمان تومورهای مغزی وجود دارند که چندین مورد از آنها دارویی محسوب می شوند. روش های اصلی درمان های تومور مغزی با دارو شامل هورمون درمانی، دارودرمانی برای کنترل عوارض تومور مغزی، کاشت ایمپلنت های دارویی، دارو درمانی هدفمند، و در قویترین روش، شیمی درمانی می باشد.
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، انتخاب روش دارویی مناسب برای درمان تومور مغزی بستگی به عوامل زیادی دارد. به طور عمده، مهمترین و اصلی ترین شیوه خط اول درمان تومور مغزی با دارو نیست، بلکه با جراحی تخلیه تومور مغزی است. اما در صورتی که بیمار از نظر سنی و توان بدنی قادر به تحمل جراحی نباشد، محل تومور در نقطه ای حساس/ غیر قابل دسترس مغز قرار داشته، و یا اینکه حین جراحی به دلایل فنی و موقعیتی تومور نتوان همه آن را تخلیه نمود، اقدام به استفاده از شیوه های درمان دارویی می شود.
همچنین پیش از عمل جراحی، برای کنترل عوارض و علایم ناشی از تومور مغزی، داروها به پایداری و حفظ وضعیت بیماران و به ویژه کنترل دردهای آنها کمک شایانی می نمایند. گاهی از اوقات به ویژه در جراحی تومور هیپوفیز، به دلیل تخلیه بافت های تولید کننده هورمون ها، لازم به درمان هورمونی جایگزین می باشد.
افزون بر این، در صورتی که گرید تومور بالا، نوع تومور راجعه، و نیز تومورها متعدد باشند، پس از جراحی به شیمی درمانی، دارو درمانی هدفمند (تزریق دارو از طریق جراحی بسته به نزدیکی تومور مغزی)، و نیز کاشت ایمپلنت های دارویی اقدام می شود.
اینکه چه دارویی و به چه صورتی برای درمان تومور مغزی شما تجویز شود، بستگی کاملی به نوع، اندازه، محل، بافت منشاء و علایم و عوارض تومور مغزی شما دارد که طی معاینات دقیق تشخیصی توسط جراح مغز و اعصاب شما مشخص خواهد شد.
آشنایی با انواع تومورهای مغزی و گریدبندی آن
تومور مغزی، توده یا رشد سلول‌های غیر طبیعی در مغز است. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد. برخی از تومورهای مغزی خوش خیم و برخی سرطانی یا بدخیم هستند. تومورهای مغزی می‌توانند از مغز شروع شوند که در این صورت به نام تومورهای مغزی اولیه شناخته می‌شوند یا می‌توانند در سایر قسمت‌های بدن شروع شود و به عنوان تومورهای مغزی ثانویه (متاستاتیک) به مغز فرد سرایت کند. سرعت رشد تومورهای مغزی بسیار متفاوت است. سرعت رشد و همچنین محل تومور مغزی تعیین می‌کند که چگونه بر عملکرد سیستم عصبی تأثیر بگذارد و چه روش‌های درمانی موثر باشد. گزینه‌های درمان تومور مغزی به نوع تومور، سرعت رشد و همچنین اندازه و محل آن بستگی دارد. در ادامه به انواع تومورهای مغزی و گریدبندی آنها می‌پردازیم.
تومور خوش‌خیم مغز
تومورهای مغزی بر اساس سرعت رشد و گسترش و احتمال رشد مجددشان پس از درمان، از 1 تا 4 درجه‌بندی می‌شوند. تومورهای مغزی غیرسرطانی و خوش‌خیم درجه 0 تا 2 هستند که رشد آهسته‌ای دارند و احتمال گسترش و سرایتشان به سایر نواحی بدن کم است. آنها معمولا کشنده نیستند و اغلب می‌توانند با موفقیت درمان شوند. اما با اطمینان نمی‌توان گفت که خطری ندارند. این دسته از تومورها عمدتا به واسطه تصویربرداری‌های CT اسکن و MRI که از مغز بیمار گرفته شده‌اند قابل تشخیص هستند.
تومور مغزی خوش‌خیم توده‌ای از سلول‌ها است که نسبتا آهسته در مغز رشد می‌کنند. تومورهای غیر سرطانی مغز تمایل دارند در یک مکان باقی مانده و گسترش پیدا نکنند و اصطلاحا خاموش باشند.
اگر بتوان تمام این نوع تومور را طی جراحی برداشت، معمولا مجدد عود نمی‌کند. اما این یک قطعیت نیست چرا که کاملا بستگی به نوع تومور، سن بیمار و شرایط زندگی هر فرد دارد.
اگر تومور را نتوان به طور کامل برداشت، این خطر وجود دارد که دوباره رشد کند. در این مورد با استفاده از اسکن و آندوسکوپی مغز و سایر روش‌ها محل دقیق و نوع آن مشخص شده و سپس با نظر پزشک روش‌های درمان تعیین و انجام می‌شود.
انواع و درجات تومور مغزی خوش‌خیم
انواع مختلفی از تومورهای مغزی خوش‌خیم وجود دارد که به نوع سلول‌های مغزی تحت تأثیر مرتبط هستند.
- تومور گلیوم: تومورهای بافت گلیال که سلول‌ها و رشته‌های عصبی را نگه می‌دارند و سلول‌ها در این ناحیه رشد غیر طبیعی دارند.
- تومور مننژیوم‌ها: مننژیوم‌ها غشاهایی هستند که مغز را می‌پوشانند و عملکرد غیر طبیعی سلول‌های آن، نوعی تومور تلقی می‌شود.
- تومور نوروم آکوستیک: تومورهای عصب در ناحیه آکوستیک هستند که به عنوان شوانوم دهلیزی نیز شناخته می‌شوند.
- تومور کرانیوفارنژیوم: تومورهای نزدیک به پایه مغز که اغلب در کودکان، نوجوانان و جوانان تشخیص داده می‌شود.
- تومور همانژیوبلاستوم: تومورهای عروق خونی مغز را شامل می‌شوند که رشد غیر طبیعی و تکثیر غیر طبیعی سلول‌های آن نوعی تومور خوش‌خیم است.
- تومور آدنوم هیپوفیز: غده هیپوفیز، غده‌ای به اندازه یک نخود در سطح زیرین مغز است که رشد غیر طبیعی سلول‌ها، مربوط به همین ناحیه است.
علائم کلی تومورهای غیر سرطانی یا خوش خیم
علائم تومور مغزی خوش‌خیم بستگی به بزرگی و محل قرارگیری آن در مغز دارد. برخی از تومورهای با رشد آهسته ممکن است در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکنند.
علائم کلی و رایج تومورهای خوش‌خیم عبارتند از:
- سردردهای جدید و مداوم
- تشنج (حملات صرعی)
- احساس همیشگی بیماری و خواب آلودگی
- تغییرات ذهنی یا رفتاری، مانند تغییر در شخصیت
- ضعف یا فلج، مشکلات بینایی، یا مشکلات گفتاری
روش‌های درمان تومورهای خوش‌خیم
درمان تومور مغزی خوش‌خیم به نوع و محل آن بستگی دارد. معمولا از جراحی برای از بین بردن بیشتر این نوع تومورها استفاده می‌شود و پس از برداشتن، دوباره عود نمی‌کنند. اما گاهی اوقات تومورها دوباره رشد کرده یا سرطانی می‌شوند. که در این صورت ممکن است نیاز باشد از ترکیب چند روش برای مهار تومور استفاده شود. اگر نتوان تمام تومور را نیز برداشت، ممکن است برای کنترل رشد سلول‌های غیرطبیعی باقیمانده، به درمان‌های مکملی مثل رادیوتراپی و شیمی درمانی نیاز باشد.
تومور بدخیم مغز ( تومورهای سرطانی مغز)
تومور بدخیم مغز، رشد سرطانی سلول‌ها در مغز است و نوع خطرناک‌تر تومورهای مغزی خوش‌خیم است. که نوع سلول‌ها و سرعت رشد آن با تومورهای خوش‌خیم متفاوت است.
علائم تومور بدخیم
علائم تومور مغزی به جای آن و نوع و سرعت رشد بستگی دارد.
علائم رایج عبارتند از:
- سردرد که اغلب صبح‌ها، هنگام سرفه یا زور زدن بدتر می‌شود.
- تشنج‌های شدید مثل حملات صرعی
- استفراغ به خصوص در هنگام تشنج یا سردرد
- مشکلات حافظه یا تغییر در شخصیت و مشکلات جسمانی مثل راه رفتن
- ضعف، مشکلات بینایی یا مشکلات گفتاری که بدتر می‌شوند
انواع تومورهای مغزی بدخیم
همانطور که اشاره کردیم انواع مختلفی تومور مغزی وجود دارد. آنها بسته به جایی که در مغز قرار دارند، نام‌های مختلفی دارند. به طور کلی در رتبه‌بندی تومورها از گرید 2 به بعد را در دسته تومورهای بدخیم به حساب می‌آورند. در واقع هرچه این عدد بیشتر باشد، تومور جدی‌تر است.تومورهای مغزی درجه 3 و 4 تومورهای سرطانی یا بدخیم هستند که سریعتر رشد می‌کنند و درمان آنها دشوارتر است.
به تومورهای مغزی اولیه یعنی آن دسته از تومورهایی که از مغز شروع می‌شود و ثانویه یعنی آن دسته که به مغز گسترش می‌یابد نیز گفته می‌شود.
روش‌های درمان تومور بدخیم
درمان تومور مغزی با هدف حذف یا امکان متوقف کردن رشد و همچنین تلاش برای جلوگیری از بازگشت آن صورت می‌گیرد.
درمان‌های اصلی عبارتند از:
- جراحی: قسمت کوچکی از جمجمه برداشته می‌شود و قبل از اینکه قطعه جمجمه در جای خود ثابت شود، تومور بریده می‌شود. البته این کار با روش‌های زیر انجام می‌شود.
- رادیوتراپی: پرتودرمانی از دستگاهی خارجی که برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
- شیمی درمانی: داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و یا کاهش علائم در صورت عدم حذف تومور یا با هدف متوقف کردن تکثیر سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
- رادیوسرجری: پرتوهای ریز زیادی از دستگاه به سمت سلول سرطانی ساطع می‌شوند تا در صورت عدم امکان جراحی، سلول سرطانی را از بین ببرد.
- ایمپلنت‌های کارموستین (ویفر گلیال): روشی جدید برای شیمی درمانی برخی از تومورهای درجه بالاست که در آن ایمپلنت‌ها در مغز قرار می‌گیرند.
همچنین ممکن است از داروها برای تسکین علائمی مانند سردرد، تشنج و بیماری (استفراغ) استفاده شود. علاوه بر این با توجه به صلاحدید پزشک و وضعیت بیمار، ممکن است از روش‌های ترکیبی برای مهار تومور استفاده شود. در صورت تشخیص زودهنگام، این تومورها قابل درمان یا قابل کنترل هستند، اما تومور مغزی بدخیم اغلب عود می‌کند و گاهی اوقات حذف آن ممکن نیست.
اگر می‌خواهید بدانید چشم‌انداز و نتیجه روش‌های درمان برای یک تومور بدخیم چیست؟ جوابی قطعی برای همه وجود ندارد. زیرا نتیجه و نوع درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به عوامل مختلف و مهمی مانند سن، سابقه خانوادگی و ژنتیکی، محیط و شرایط زندگی و نوع خود تومور بستگی دارد.
منابع
https://www.cancerresearchuk.org/
