به گفته دکتر محسن القاسی یکی از جراحان مغز و اعصاب تهران در ساختمان پزشکان امید واقع در خیابان ملاصدرا، طبق بررسی های تخصصی صورت گرفته، تومورهای مننژیومای مغزی در زنان بیشتر از مردان شایع هستند. عمده تومورهای مننژیوم مغزی در سنین بالا تشخیص داده می شوند. خوشبختانه تومورهای مننژیومای مغزی به طور غالب جزو تومورهای خوش خیم محسوب شده و نیازی به درمان سریع برایشان، مگر در شرایطی که مشکلات جدی برای بیمار ایجاد نمایند. در صورت مشاهده علایم تومورهای مغزی مننژیوم لطفاً در اسرع وقت به بهترین جراحان مغز و اعصاب مراجعه فرمایید تا مناسب ترین شیوه درمانی برای حل مشکل شما و بازگشت سریع به روال عادی زندگی صورت پذیرد.
تومور مننژیوم مغزی چیست؟
رایج ترین تومورهای خوش خیم مغزی در جراحی مغز و اعصاب، تومورهای مننژیومای مغزی هستند. طبق قاعده کلی جراحی مغز و اعصاب و اونکولوژی، تومورهای مغزی شامل هر گونه توده سلولی و یا غیر سلولی در مغز ما هستند که به شکلی غیر طبیعی رشد کرده و برای فعالیت و کارکرد نرمال و طبیعی بخش های مختلف مغز اختلال ایجاد می نمایند. تومورهای مننژیومای مغز جزو تومورهای اولیه دستگاه اعصاب مرکزی به حساب می آیند. به این معنا که این تومورهای مننژیوم مغزی از ابتدای تشکیل شدن خود در مغز و نخاع ایجاد می شوند. به گفته دکتر محسن القاسی یکی از جراحان مغز و اعصاب تهران، در حدود 30% از کلّیه تومورهای مغزی ما را تومورهای مننژیوم تشکیل می دهند.
منشاء تومورهای مننژیوم مغزی از پرده های مننژ است که نقش حفاظتی دور مغز و نخاع دارند. در ساختار دستگاه اعصاب مرکزی (CNS) پرده مننژ یک پرده سه لایه است که تومورهای مننژیوم مغزی می توانند از هر یک از این 3 لایه ایجاد شوند. تومورهای مننژیوم مغزی معمولاً از سلول های پوشش آراکنوئید ایجاد می شوند که سلول های بسیار نازک بوده و غشائی همچون تار عنکبوت را به دور مغز تشکیل می دهند. از این رو به این لایه از مننژ عنکبوتیه نیز گفته می شود.
با وجودی که تومورهای مننژیوم مغزی طبق بررسی های جراحان مغز و اعصاب به طور معمول رشدی بسیار کند دارند، اما می توانند بسیار بزرگ شوند. علی رغم این حقیقت بیش از 90 درصد تومورهای مننژیوم مغز و نخاع خوش خیم و غیر سرطانی می باشند، اما کمتر از 10 درصد از این تومورهای مننژیوم مغز و نخاع ممکن است به دلیل رشد در نواحی حساس مغز خطرناک (منجر به فلج) و یا حتی کشنده شوند. از نظر محل تشکیل نیز، به نظر متخصصان جراحی مغز و اعصاب، اکثر تومورهای مننژیومای خوش خیم و بدخیم در مغز شکل می گیرند. در مواردی نادر نیز احتمال آن می رود که تومورهای مننژیوم در نخاع نیز ایجاد شوند.
ساختار تومورهای مننژیومای مغز و نخاع
یکی از نکات جالب توجه در جراحی مغز و اعصاب این است که طبق علم بافت شناسی و پاتوفیزیولوژی، تومورهای مننژیوم مغز و نخاع در عمل در دسته بندی تومورهای مغزی و نخاعی به شمار نمی آیند؛ چون تومورهای مننژیوم از بافت مغز و اعصاب ایجاد نشده اند. اما، از لحاظ فنی و اجرایی، به دلیل اینکه تومورهای مننژیوما در دستگاه اعصاب مرکزی (CNS) ایجاد شده اند و کارکرد آسیب زای آنها همچون باقی تومورهای مغزی می باشد، به لحاظ کاربردی در دسته بندی های مربوط به تومورهای مغزی جای می گیرند.
از زاویه همه گیری شناسی، تومورهای مننژیومای دستگاه اعصاب مرکزی شایع ترین تومورهای مغزی هستند. انواع تومورهای مننژیوم در زنان بیشتر از مردان مشاهده و تشخیص داده می شوند. در برخی از موارد تشخیص طبی، انواعی از تومورهای مننژیومای مغزی به عنوان آتیپیکال (غیر طبیعی) دسته بندی شده اند. معنای آتیپیکال بودن تومور مننژیوما این است که متاسفانه مشخص نیست این تومورها خوش خیم و یا بدخیم می باشند. طبق تجربه دکتر محسن القاسی جراح تومورهای مننژیوم مغزی در تهران، این احتمال وجود دارد که تومورهای مننژیوم مغزی آتیپیکال به تدریج و در طولانی مدت تبدیل به تومورهای بدخیم و یا سرطانی شوند. البته خوشبختانه تعداد بسیار کمی از تومورهای مننژیومای مغز و نخاع ممکن است سرطانی شوند. از دیدگاه جراحی مغز و اعصاب، تومورهای مننژیومای مغزی و نخاعی بدخیم رشد سریع و تهاجمی دارند و حتی ممکن است به سایر بخش های مغز و گاهی حتی تا به ریه ها نیز متاستاز (گسترش) دهند.
انواع تومورهای مننژیومای مغز و نخاع
از جمله موارد قابل توجه در تومورهای مننژیوم مغزی این است که اکثر مواقع این احتمال وجود دارد که در طول عمر و زندگی فرد تومور مننژیومای وی شناسایی نشود. در صورت کوچک بودن و عدم وجود علایم و عوارض تومور مننژیوم مغز و نخاع، فرد بیمار تمامی زندگی خود را با این تومور مننژیوم بدون هیچ مشکلی به سر می برد. به عنوان یک نکته تشخیصی، در برخی موارد هم این تومورهای کوچک خوش خیم و بدون علامت مننژیوما تنها طی آزمایش های تصویربرداری تشخیصی CT اسکن و یا MRI سر و گردن که به دلایل دیگری صورت گرفته اند، شناسایی می شوند.
به دلیل اینکه پرده های مننژ به دور سرتاسر مغز و نخاع کشیده شده اند، طیف گسترده ای از انواع تومورهای مننژیوم وجود دارند. بر اساس پژوهش های صورت گرفته در حوزه جراحی مغز و اعصاب، تومورهای مننژیوم حدود 30 درصد تومورهای مغزی را شامل می شوند. دسته بندی تومورهای مننژیوم بر اساس محل شکل گیری آنها به شرح زیر می باشد:
-
تومور مننژیومای ناحیه سینوس کاورنوس
این تومور در کنار فضایی شکل می گیرد که خون بدون اکسیژن را از مغز به قلب هدایت می نماید.
-
تومور مننژیومای مغزی محدب
این نوع از تومورهای مننژیومای مغزی در سطح مغز درست زیر جمجمه رشد می کنند. انواع تومورهای مننژیوم محدب غالباً حدود 20 درصد از انواع تومورهای مننژیوم مغزی را تشکیل می دهند. این تومورهای مننژیوما تا زمانی که به اندازه ای بزرگ نشده باشند که به مغز فشار وارد آورند، هیچگونه علامتی از خود نشان نمی دهند.
-
تومور مننژیومای ناحیه سی پی انگل
این دسته از تومورهای مننژیوم در ناحیه بین پل مغزی، ساقه مغز و مخچه ایجاد می شوند. به طور معمول مننژیوما به عنوان یک تومور سی پی انگل در حاشیه مخچه رشد نموده و گاه همراه با شوانوم آکوستیک مشاهده می شود.
-
تومور مننژیومای داس مغزی و پاراسژیتال
این نوع از تومورهای مننژیومای مغزی درون یا پشت داس مغز تشکیل می شوند. از نظر نورو آناتومی ناحیه داس مغزی در فضای بین دو نیمکره راست و چپ مغز و یک لایه بسیار ظریف بین این دو نیمکره مغزی می باشد.
جراحى خانم ميانسال با شكايت سردرد و تشخيص مننژيوم پاراساژيتال
-
تومور مننژیومای سطح مغز
این تومورهای مننژیوم در سطح مغز رشد کرده و حدود 20% از تومورهای مننژیوم را تشکیل می دهند. طبق نظر جراحان متخصص مغز و اعصاب، از نظر درمانی و جراحی این تومورها در دسترس ترین موارد برای تخلیه می باشند.
-
تومور مننژیومای درون بطنی (اینترا ونتریکولار)
این نوع از تومورهای مننژیومای مغزی در فضاهای خالی مغز که به آنها بطن مغزی گفته می شود و مملو از مایع مغزی نخاعی می باشد، تشکیل می شوند. تومورهای مغزی مننژیومای درون بطنی می توانند منجر به مسدود شدن مسیر طبیعی جریان مایع مغزی شده، و در نتیجه وضعیت خطرناک هیدروسفالی را ایجاد نمایند.
-
تومور مننژیوم سوراخ بزرگ پس سری (فورامن مگنوم)
تومورهای مننژیومای فورامن مگنوم مغز در نزدیکی سوراخ پایین قاعده جمجمه تشکیل می شود. از نظر نوروآناتومی از این حفره بخش پایینی ساقه مغز عبور می نماید.
-
تومور مننژیوم قاعده جمجمه
این دسته از تومورهای مننژیومای مغز در حد فاصل بین استخوان های قاعده جمجمه و نیز فضای استخوانی پشت چشم ها ایجاد می شوند.تومورهای مننژیوم قاعده جمجمه جزوه سخت ترین انواع تومورهای مغزی برای جراحی مغز و اعصاب بوده و جراحی تخلیه آنها نیازمند تبحر، تخصص و تجربه بسیار زیادی می باشد.
-
تومور مننژیوم اسفنوئید (استخوان پروانه ای)
تومورهای مننژیوم مغزی استخوان پروانه ای در قاعده جمجمه و در فضای پشت چشم ها ایجاد می شود. طبق برآوردهای تشخیصی جراحان مغز و اعصاب، در حدود 20 درصد از تومورهای مننژیوم مغزی از نوع مننژیوم استخوان پروانه ای می باشند.
-
تومور مننژیوم درون حدقه ای
تومورهای مننژیوم درون حدقه ای مغز، در محدوده حفره های حدقه و کاسه چشم تشکیل می شوند.
-
تومور مننژیومای شیار بویایی
تومورهای مننژیوم شیار بویایی در فاصله مابین اعصاب مغز و حفره بینی ایجاد می شوند. تومورهای مننژیومای شیار بویایی حدود 10 درصد از تومورهای مننژیوم مغزی را تشکیل می دهند. به گفته دکتر محسن القاسی، تومور مننژیومای شیاری بویایی در صورت رشد می تواند منجر به مشکلات بویایی و بینایی شود.
-
تومور مننژیومای صفحه پس سری/ پتروس
تومورهای مننژیومای پتروس و تومورهای مننژیومای صفحه پس سری در حدود 10 درصد از تومورهای مننژیومای مغزی را تشکیل می دهند. این تومورهای مننژیوم در بخش پایینی مغز شکل می گیرند. تومورهای مننژیومای پتروس و پش سری با فشار بر اعصاب جمجمه ای می توانند به ایجاد مشکلات صورت و شنوایی در بیماران مبتلا، منجر گردند. در عین حال، تومور مننژیومای پتروس می تواند با فشار بر عصب سه قلو (تریژمینال) منجر به نورالژی تریژمینال شود.
-
تومور مننژیومای سوپرا سلار (بین قاعده جمجمه و هیپوفیز)
تومورهای مننژیوم سوپراسلار مغزی آن دسته از تومورهای مننژیوما هستند که از قاعده جمجمه رشد کرده و در کنار غده هیپوفیز و عصب بینایی قرار می گیرند. عوارض احتمالی که تومورهای مننژیومای سوپرا سلار می توانند در ما ایجاد نمایند ه عنوان مثال شامل مشکلات بینایی و کژکاری های عملکردی غده هیپوفیز می باشند.
-
تومور مننژیومای مغزی/نخاعی راجعه (مکرر)
از دیدگاه جراحی مغز و اعصاب و سرطان شناسی، منظور از تومور مننژیومای راجعه، وضعیت بازگشت و یا ایجاد تومور مننژیوما در مغز و یا نخاع بطور مجدد پس از درمان است. متاسفانه این نوع از تومورهای مننژیومای مغزی/ نخاعی می توانند بدخیم و سرطانی باشند.
منابع
