به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، محتویات درون کیست های مغزی و یا نخاعی بسته به مورد می توانند شامل خون، بافت، و یا سایر مواد باشند. از این منظر، مواد داخلی هر کیست ممکن است از کیست دیگر کاملاً متمایز و متفاوت باشد. کیست های مغزی/ نخاعی گاهی از اوقات در درون خود حاوی مایع مغزی نخاعی هم هستند. برخی از کیست های مغز/ نخاع ممکن است از دوران جنینی در درون جمجمه یا ستون مهره ها شکل گرفته باشند. حتی اگر کیست مغزی/ نخاعی شما سرطانی نباشد، باز هم احتمال دارد برای شما مشکلات و دردسرهایی را ایجاد نماید. کیست مغزی /نخاعی می تواند به بافت های مغزی مجاور خود فشار آورده و عوارضی از سردرد تا حالت تهوع ایجاد کند. گاهی از اوقات نیز ممکن است کیست منجر به هیدروسفالی شود. در صورتی که با علایم و عوارضی مشابه کیست مغزی/ نخاعی که در ادامه بیان می کنیم، مواجه شدید، لازم است برای پیگیری دقیق و درمان به موقع به نزدیک ترین جراح مغز و اعصاب مراجعه فرمایید.
کیست های مغزی / نخاعی دقیقاً چه چیزی هستند؟
در حوزه جراحی مغز و اعصاب، ساختارهایی که با نام کیست های مغزی/ نخاعی شناخته می شوند کیسه هایی بادکنکی هستند که درونشان مملو از ماده ای متفاوت از ساختار غشائشان است. مواد داخل کیست مغزی و یا نخاعی از هوا و گاز تا مایعات و سلول ها و حتی استخوان را شامل می شود.
کیست های مغزی و نخاعی از بیرون شبیه یک تومور هستند، اما ساختار درونی و حتی علت شکل گیری آنها بسیار متفاوت است. تومور مغزی/ نخاعی یک توده جامد از بافت سلولی می باشد در حالی که کیست ها به صورت کیسه هایی مملو از مواد هستند. محتوای داخل کیست های مغزی /نخاعی به طور عمده شامل آب میان بافتی، ترشحات سلولی، مایع مغزی، سلول های مختلف، چرک، هوا، گاز و حتی ذراتی کریستالی و جامد می تواند باشد.
کیست های مغزی و یا نخاعی در اکثریت اوقات خوش خیم هستند، اما برخی از اوقات بدخیم و سرطانی می شوند. لازم به ذکر است که کیست های مغزی/ نخاعی حتی خوش خیم نیز در صورتی که به ساختارهای مغزی، اعصاب، ارگان ها و یا بافت های اطراف خود فشار وارد آورند و یا اندازه شان به حدی بزرگ شود که فشار درون جمجمه ای را از میزان استاندارد بالاتر ببرد، می توانند خطرناک و آسیب زا گردند.
علت ایجاد کیست های مغزی/ نخاعی چیست؟
از زاویه سبب شناسی جراحی مغز و اعصاب، کیست های مغزی و نخاعی دلیل مشخصی برای تولید ندارند. اکثر کیست های موجود در مغز و یا نخاع ما، مادرزادی و در نتیجه اولیه هستند. گاهی اوقات یک کیست مغزی /نخاعی ممکن است در نتیجه واکنش بافت مغزی/نخاعی به یک عفونت، آسیب تروماتیک مغزی، تصادف، و یا سرطان ایجاد شود که به آن کیست مغزی/ نخاعی ثانویه نیز گفته می شود.
هر چند دلیل اصلی و منشاء ایجاد کیست ها هنوز ناشناخته مانده است، اما در دسته بندی های جراحی مغز و اعصاب، نام گذاری انواع مختلف کیست بر اساس آن بافتی و یا ساختاری می باشد که کیست بر پایه آن تشکیل شده است. به همین دلیل در صورت مشاهده نامی خاص برای کیست های مغزی یا نخاعی نباید به اشتباه تصور کنیم علت ایجاد آن کیست، آن بافت به خصوص مغزی و یا نخاع است.
کیست های مغزی/ نخاعی آراکنوئید (عنکبوتیه)
کیست های مغزی آراکنوئید از غشای عنکبوتیه که جزو پرده های مننژ مغز و نخاع می باشد، ایجاد می شوند. غشای آراکنوئید (عنکبوتیه) سر تا سر مغز و طناب نخاعی را به همراه دو غشاء دیگر پوشش داده و محافظت می کند. کیست مغزی آراکنوئید معمولاً خوش خیم بوده و به ندرت عوارضی از خود نشان می دهد. اگر در موارد نادر، کیست مغزی عنکبوتیه علایم و عوارضی داشته باشد، این موارد عبارتند از:
| سردرد | استفراغ |
| تشنج | خواب آلودگی |
| حالت تهوع | سرگیجه |
کیست آراکنوئید نخاعی می تواند به تدریج منجر به ضعف عضلانی و یا بی حسی پیش رونده در دستان و پاها شود. به خاطر اینکه کیست های آراکنوئیدی مغز و نخاع علامت و عارضه ای ایجاد نمی کنند، اکثر مواقع پزشکان به طور تصادفی در CT اسکن و MRI مغزی و نخاعی که بنا به دلایل دیگری گرفته شده، این کیست ها را شناسایی می نمایند.
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، اکثر پزشکان هیچ درمان یا جراحی خاصی برای کیست آراکنوئید پیشنهاد نمی کنند، مگر آنکه علایم و عوارضی ایجاد کرده باشد. در صورت نیاز به درمان، جراحان مغز و اعصاب با جراحی های نورو آندوسکوپی و میکروسکوپی اقدام به تخلیه محتویات کیست نموده و سپس غشای خالی شده آن را از محدوده خارج می سازند.
کیست های مغزی غده پینه آل
کیست های مغزی غده پینه آل فضاهایی مملو از مایع هستند که درون غده پینه آل (صنوبری/ کاجی) تشکیل می شوند. غده پینه آل از نظر مکانی تقریباً در وسط مغزی قرار دارد و چرخه های خواب و بیداری را تنظیم می نماید.
اکثر کیست های مغز در غده پینه آل، خوش خیم بوده و عوارضی بسیار اندک دارند و یا بدون عارضه اند. علایم و عوارض احتمالی نادر کیست های پینه آل عبارتند از:
| سرگیجه | اختلالات و مشکلات بینایی |
| سردرد |
اکثریت کیست های پینه آل نیاز به جراحی برای تخلیه ندارند. اما، زمانی که قطر کیست مغزی غده پینه آل بیش از 2 سانتی متر باشد، جراحی مغز با استفاده از نورو آندوسکوپی پیشنهاد می شود. در این روش سوراخی بسیار کوچک در دیوار کیست ایجاد می شود تا مایع داخلی آن به مایع مغزی نخاعی تخلیه شود.
کیست های مغزی کلوئیدی
کیست های مغزی کلوئیدی عمدتاً در فضاهای درون بطن های مغزی تشکیل می شوند. بطن های مغزی فضاهایی خالی داخل مغز می باشند که مایع مغزی نخاعی آنها را پر نموده است.
کیست های مغز کلوئیدی خوش خیم هستند، اما می توانند منجر به انسداد مسیر حرکت و جریان مایع مغزی نخاعی در درون بطن ها شده و به این ترتیب افزایش فشار مغزی و هیدروسفالی را به همراه داشته باشند. علایم و عوارض هیدروسفالی ناشی از کیست مغزی کلوئیدی عبارتند از:
| سردرد | مشکلات تمرکز |
| دوبینی | تغییر سطح هوشیاری |
| مشکلات حافظه | کما (اغماء) |
به طور معمول جراحان مغز و اعصاب با استفاده از روش های جراحی محدود به ویژه جراحی های آندوسکوپی اقدام به تخلیه کیست های کلوئیدی مغزی می کنند.
کیست های مغزی/ نخاعی درموئید
کیست های مغزی درموئید در حقیقت ناشی از یک ناهنجاری مادرزادی در سلول های پوستی هستند. کیست های درموئید مغزی زمانی ایجاد می شوند که لایه های پوست طی دوره جنینی نتوانند با هم و به طور همزمان رشد نمایند. کیست های درموئید مغز و نخاع در زمان تولد در بدن نوزاد وجود دارند.
کیست درموئید مغزی و یا نخاعی می تواند شامل بافت زیرین پوست و جاوی فولیکول مو، غدد چربی، غدد عرقی، و گاهی دندان، استخوان و یا سلول عصبی باشد. علی رغم اینکه کیست های درموئید مغزی و نخاعی به طور معمول علایم و عوارضی نداشته و سرطانی نیز نیستند، اما جراحان مغز و اعصاب ترجیح می دهند با استفاده از جراحی های نورو آندوسکوپی بلافاصله بعد از تولد، این کیست ها را از بدن نوزاد خارج نمایند.
کیست های اپی درموئید نخاعی
کیست های اپی درموئید نخاعی بر خلاف کیست های درموئید شامل سلول های ساده پوستی، کراتی، و سلول های مرده پوست می باشند. کیست های اپی درموئید معمولاً در طناب نخاع ایجاد می شوند. کیست اپی درموئید زمانی تشکیل می گردد که بدن به تصادف سلول های پوستی را به درون کشیده و یک کیست با سرعت رشد کند را ایجاد می کند.
کیست های اپی درموئید نخاعی به خودی خود خطرناک نیستند، اما هنگام رشد خود به طناب نخاعی و یا اعصاب نخاعی فشار وارد می آورند. علایم کیست های اپی درموئید نخاعی عبارتند از:
| ضعف | مشکلات حرکتی |
| کاهش هماهنگی بدنی | بی اختیاری ادرار |
| گزگز و مور مور دستان | بی اختیاری مدفوع |
| گزگز و مور مور پاها |
به گفته دکتر محسن القاسی متخصص جراحی ستون فقرات، به طور معمول کیست های اپی درموئید نخاعی با استفاده از تکنیک های میکرو سرجری (ریز جراحی) از کانال نخاعی بیماران تخلیه می شوند.
منابع
