به طور کلی در علم پزشکی، تمامی بافت ها و نقاط بدن مستعد بروز انواع تومورهای خوش خیم و بد خیم هستند. این امر در مورد تومورهای مغزی در مغز و طناب نخاعی نیز صادق می باشد. یکی از نقاطی که از نظر جراحان مغز و اعصاب، احتمال بروز انواع تومور مغزی می رود، فضای حدقه ای چشم، فضای پشتی بین دو چشم و نیز ساختارهای پشت چشم می باشند. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، تومور مغزی پشت چشم ممکن است یک تومور مغزی اولیه و یا تومور مغزی ثانویه و متاستازی باشد. در برخی از موارد تومورهای موجود در فضاهای بینی (شامل حفره های سینوسی و پارانازال) هم می توانند تبدیل به یک تومور مغزی پشت چشم گردند. به دلیل نرم و غیر استخوانی بودن ساختار چشم ها در ساختار استخوانی جمجمه، در صورتی که تومور مغزی پشت چشم ایجاد شود با احتمال زیادی منجر به تغییر شکل و جابجایی چشمان فرد بیمار می شود که علامتی مشخص و هشدار دهنده است. در صورتی که هر گونه علامت و نشانه ای دال بر تومورهای مغزی پشت چشم در خود و یا اطرافیانتان مشاهده نمودید، لازم است هر چه سریعتر برای پیگیری دقیق به نزد متخصص چشم پزشکی و جراح مغز و اعصاب مراجعه بفرمایید. در صورتی که برای تشخیص و درمان تومورهای مغزی پشت چشم به موقع و سریع اقدام ننمایید، ممکن است خدای ناکرد این تومورهای مغزی پشت چشم به سیستم بینایی و یا ساختارهای ظریف و حساس چشم و اعصاب بینایی شما آسیب های جبران ناپذیر وارد کرده و حتی منجر به نابینایی دایم شوند.
تومور مغزی پشت چشم چیست؟
در حوزه جراحی مغز و اعصاب، منظور از تومور مغزی پشت چشم به طور عمده طیفی از انواع تومورهای مغزی ثانویه می باشد که در فضای اطراف و یا پشت یک چشم و یا هر دو چشم ایجاد می شوند. این تومورها گاه در درون چشم، گاه در فضای پشت حدقه چشم، گاه در فضای پشتی مابین دو چشم و گاه نیز در ساختارهای مغزی و یا جمجمه ای پشت چشم (ها) ایجاد می شوند. به طور معمول تومورهای مغزی پشت چشم ناشی از متاستاز انواع سلول های سرطانی از نقاط دیگر بدن همچون سینه (پستان)، ریه ها، روده ها، و یا پروستات (در مردان) می باشند.
طبق بررسی های اپیدمیولوژی انجمن بین المللی جراحان مغز و اعصاب، تاکنون تنها دو نوع از تومورهای مغزی پشت چشم به عنوان تومورهای مغزی اولیه شناسایی شده اند. منشاء این تومورهای اولیه بافت خود چشم بیماران می باشند و عبارتند از:
تومورهای چشمی رتینو بلاستوما در کودکان:
تومور مغزی اولیه رتینو بلاستوما در حقیقت سرطان شبکیه (رتینا) است. پرده شبکیه در پشت چشم یک بافت حساس به نور در انتهای کره چشم می باشد. تومورهای ریتنو بلاستوما به طور معمول در کودکان زیر 5 سال ایجاد می شوند و از نظر شیوع نادر به حساب می آیند (تنها سالانه 500 الی 600 مورد جدید در ایالات متحده امریکا). به طور معمول تومورهای مغزی اولیه رتینو بلاستوما یک طرفه هستند، یعنی تنها در یک چشم ایجاد می شوند. فقط در حدود یک سوم موارد از رتینو بلاستوما در هر دو چشم ایجاد می گردند.
تومورهای چشمی ملانو بلاستوما در بزرگسالان:
تومورهای مغزی اولیه ملانوبلاستوما به طور عمده در بین بزرگسالان که در سنین 60 الی 65 سالگی هستند، مشاهده می شوند. تومورهای مغزی چشمی ملانو بلاستوما ناشی از رشد بی رویه ملانوسیت ها هستند. تومورهای چشمی ملانو بلاستوما جزو تومورهای مغزی نادر بوده و طبق برآوردهای آماری در ایالات متحده امریکا، تنها در حدود 150 الی 200 مورد جدید از ملانوبلاستوما در بین بزرگسالان این کشور در هر سال مشاهده می شود.
تومور کاذب چشم
تومور کاذب چشم که به آن سودو تومور سربری نیز گفته می شود، در حقیقت یک وضعیت بسیار عجیب در جراحی مغز و اعصاب می باشد. نام دیگر تومور کاذب چشمی فشار بالای درون جمجمه بدون دلیل مشخص است. در این وضعیت فشار مایع مغزی نخاعی درون مغز و سایر ساختارهای داخل جمجمه بدون هیچ دلیل مشخصی بالا می رود.
علایم و عوارض تومور کاذب چشم مشابه علایم تومور مغزی پشت چشم بوده و همچون وجود یک تومور مغزی بزرگ در سر می باشد. اما تصویر برداری های CT اسکن و MRI چیزی را نشان نمی دهند. علایم تومور کاذب چشم شامل سر درد های شدید و تغییرات بسیار جدید و شدید بینایی شامل دو بینی، ضعف بینایی، محدود شدن دامنه بینایی و یا حتی از دست دادن کامل توان بینایی است.
به دلیل محل قرار گیری عصب بینایی در مغز، افزایش فشار مایع مغزی نخاعی منجر به مختل شدن عملکرد چشم ها می گردد و در گام نخست دو بینی برای بیمار پیش می آید. در صورت افزایش فشار بر عصب بینایی، احتمال تخریب دایمی و نابینایی کامل و مادام العمر برای بیماران وجود دارد.
مننژیوم پشت چشم
گاهی اوقات برخی از انواع تومور مننژیوم ممکن است در فضای سینوسی و پارانازال در محدوده درون حدقه چشم رشد کنند که به آنها تومور مننژیوم پشت چشم گفته می شود. در عین حال تومور مننژیوم پشت چشم ممکن است بر روی یال های استخوان اسفنئوید (پروانه ای) رشد کرده و اعصاب بینایی و یا عروق چشمی را درگیر نمایند. بسته به اینکه محل دقیق تومور مننژویوم پشت چشم در کدام ناحیه از فضای اطراف و پشت چشم باشد، جراحی تخلیه آن می تواند جزو دشوارترین روش های درمانی باشد که به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات تکنیک های پیچیده نورو نویگیشن و نورو آندوسکوپی برای درمان مننژیوم پشت چشم لازم می باشند.
علائم تومور مغزی در چشم
طبق بررسی های جراحان مغز و اعصاب، تومورهای مغزی پشت چشم منجر به بروز طیفی گسترده و متنوع از علایم در بیمار می شوند که برخی مستقیماً بر بینایی تاثیر گذاشته و برخی شامل موارد دیگر نیز می شوند. با توجه به اینکه محل تومور مغزی در کدام بخش مغز (شامل لوب های پیشانی، آهیانه ای، پس سری و یا گیجگاهی؛ ساختار ساقه مغز، مخچه) و یا مستقیماً پشت چشم ها باشد، ممکن است در بیمار علایمی کاملاً مختلف و متنوع ایجاد نماید.
در صورتی که تومور مغزی پشت چشم باشد، بیرون زدگی چشم (ها)، تغییر شکل و بیرون زدگی غیر عادی ساختارهای نرم صورت در محدوده تومور، و انواع مشکلات بینایی برای بیمار به وجود می آیند. در صورتی که تومور مغزی در بخش های دیگر مغز باشد وضعیت به گونه ای دیگر خواهد بود. اگر تومور مغزی در لوب پس سری باشد، منجر به بروز اختلالاتی در ادراک بینایی شامل مشکلات در شناسایی اشیاء و رنگ ها برای بیمار می شود.
اگر تومور مغزی در لوب آهیانه ای بیمار باشد، منجر به بروز اختلالاتی در حرکات چشم (ها)، مشکلات در ادراک بینایی، مشکلات ادراک فضایی (دید سه بعدی) و نیز مشکل در تشخیص فاصله ها می شود. سرانجام، اگر تومورهای مغزی در لوب های گیجگاهی باشند، در برخی موارد شدید منجر به از دست دادن توانایی بیمار در تشخیص اشیاء می گردند.
در صورتی که تومور مغزی بیمار در ساختار مخچه شکل گرفته باشد، به طور معمول منجر به علایمی نظیر دیدن بارش نور و جرقه زدن در میدان بینایی و نیز بروز مشکلات در تعادل و سرگیجه های شدید خواهد شد. تومورهای مغزی اگر در ساقه مغز شکل بگیرند نیز منجر به بروز علایمی همچون دو بینی، و عدم ثبات در تصاویر مشاهده شده خواهند شد.
درمان تومور مغزی پشت چشم
امروزه در جراحی های مغز و اعصاب روش های متعددی برای درمان انواع مختلف تومور مغزی پشت چشم وجود دارند. همچون همه باقی تومورهای مغزی و طناب نخاعی، برای انتخاب بهترین روش درمانی تومور مغزی پشت چشم ابتدا نیاز به بررسی و معاینات دقیق بینایی و عصبی و نیز تصویر برداری های CT اسکن و یا MRI می باشد. فرآیندهای درمانی تومورهای مغزی پشت چشم به طور معمول توسط تیمی از جراحان مغز و اعصاب همراه با متخصصان چشم پزشکی انجام می شود. متدهای درمانی مورد انتخاب برای تومورهای مغزی پشت چشم بر اساس فاکتورهای زیر انتخاب خواهند شد:
- محل دقیق تومور مغزی/ پشت جشم
- اندازه تومور مغزی/ پشت چشم
- وسعت نواحی درگیر شده به واسطه تومور مغزی / پشت چشم
- نوع بافت منشاء و گرید تومور پشت چشم
- میزان ضایعات ایجاد شده به واسطه تومور مغزی پشت چشم
- سن و جنسیت بیمار
- وضعیت سلامت بدنی فعلی بیمار
- سوابق پزشکی و بیماری قبلی بیمار دارای تومور
بنا به تجربه تخصصی و سوابق عمل جراحی دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب ستون فقرات در تهران، در حال حاضر ایمن ترین و مطمئن ترین روش درمان تومور مغزی پشت چشم عمل جراحی تخلیه تومورهای چشمی می باشد.
جراحی تومور مغزی پشت چشم
تکنولوژی پزشکی فعلی جراحی مغز و اعصاب در حال حاضر طیف وسیعی از امکانات پیشرفته را برای درمان تومور مغزی پشت چشم در اختیار جراحان برتر مغز و اعصاب قرار داده اند. در زمان حاضر با توجه به پیشرفت های نوین مهندسی پزشکی در زمینه امکانات و تجهیزات جراحی مغز و طناب نخاعی، ترجیح برترین جراحان مغز و اعصاب به انجام عمل های جراحی بسته برای تومورهای مغزی پشت چشم است که با استفاده از شیوه های زیر صورت می پذیرد:
- روش های نورو آندوسکوپی (جراحی آندوسکوپی مغز)
- جراحی های میکروسکوپی
- نورو نویگیشن (جراحی مغز با نویگیشن)
در تمامی این تکنیک های جراحی بسته، با ایجاد سوراخ هایی بسیار کوچک با قطر نهایتاً 5 میلی متر، تجهیزات و ابزارهای ظریف جراحی مغز وارد فضای داخلی جمجمه و بافت های پشت چشم شده و با استفاده از سیستم های دقیق سه بعدی و دوربین های میکروسکوپی و استفاده از تصویر برداری های MRI اقدام به تخلیه ایمن تومور مغزی پشت چشم می گردد.
جراحی های بسته به خصوص تکنیک های نورو آندوسکوپی این مزیت را دارند که در کنار برش های کوچک، خونریزی، عوارض و درد کمتر جراحی، نیازی به بستری کردن بیمار در بخش مراقبت های ویژه (ICU) نبوده و ترخیص بیمار از بیمارستان حداکثر ظرف یک تا دو روز میسر خواهد بود.
منابع
https://www.hopkinsmedicine.org/
