به گفته دکتر محسن القاسی در تمامی بیمارانی که دچار آسیب های تروماتیک ستون فقرات شده اند، جنبه های مختلف زندگی دستکم تا چندین ماه مختل شده و تغییر می کنند. گاهی از اوقات دامنه آسیب های تروماتیک نخاعی به حدی زیاد است که فرد دچار مشکلات شدیدی روانشناختی، هیجانی، ارتباطی و اجتماعی نیز می شود. خوشبختانه با پیشرفت های اخیر در حوزه های علوم اعصاب طی دو سال اخیر شاهد به وجود آمدن امکاناتی برای کاشت سلول های بنیادی و ترمیم بخش هایی از طناب نخاعی می باشیم. در عین حال، روش های پیشرفته جراحی میکروسکوپی و نورو آندوسکوپی منجر به افزایش ضریب مثبت نتایج مثبت و بهبودی سریعتر بیماران بعد از جراحی های ستون فقرات شده اند. با توجه به اینکه درمان ضایعات و آسیب های تروماتیک ستون مهره ها در اغلب اوقات نیازمند جراحی می باشد، لازم است در عین مراجعه به بهترین جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، پس از جراحی نیز تمرینات فشرده و مستمر توابخشی را انجام دهید تا بیشترین میزان بهبود ممکن برای شما حاصل گردد.
منظور از آسیب های تروماتیک ستون فقرات چیست؟
در بین جراحان مغز و اعصاب و ستون فقرات اصطلاح آسیب های تروماتیک در ستون فقرات SCI اشاره به هر گونه ضایعه و آسیب ثانویه ای دارد که به طناب نخاعی و ستون مهره ها وارد شود. آسیب های تروماتیک ستون مهره ها به طور موقت و یا خدا ناکرده دایم می توانند عملکرد نخاع و آن دسته از اعضای بدن را که اعصابشان به بخش آسیب دیده نخاع مرتبط است، تغییر دهند.
آسیب های تروماتیک طناب نخاعی و ستون فقرات زمانی رخ می دهند که یک عامل اثر گذار فیزیکی بیرونی مثل تصادف رانندگی، سقوط، و یا آسیب های ورزشی به شکل حاد منجر به آسیب دیدگی مهره ها، دیسک ها، و یا طناب نخاعی گردند.
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید واقع در خیابان ملاصدرا تهران، آسیب اولیه در آسیب دیدگی تروماتیک ستون فقرات منجر به اخریب سلول ها و شروع آبشاری آسیب ثانویه پیچیده می شود که این فرآیند به طور چرخه ای منجر به مرگ نورون ها و سلول های گلیایی، ایسکمی، و التهاب در درون طناب نخاعی خواهد شد.
انواع آسیب های تروماتیک ستون فقرات
در حوزه جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، آسیب های تروماتیک در ستون فقرات در بیماران را به دو دسته اصلی آسیب های تروماتیک نخاعی کامل و ناقص تقسیم می کنند. منظور از آسیب های تروماتیک وارده به ستون فقرات ناقص آن دسته از ضایعات و آسیب های نخاعی هستند که بعد از ایجاد آنها هنوز بخشی از اعضای بدن در محدوده اعصاب آسیب دیده و پایین آن کارکرد خود را (حتی به طور ناقص) دارند. در آسیب های تروماتیک در ستون فقرات کامل نخاع از بخش آسیب دیده به پایین کلاً مختل شده و اندام هایی که اعصابشان از ناحیه ضایعه به پایین است، دیگر هیچ عملکرد حسی و یا حرکتی ندارند.
آسیب های تروماتیک ستون فقرات ناقص
آسیب های تروماتیک نخاعی ناقص بیش از ضایعات نخاعی کامل در بین بیماران شایع هستند. بیش از 60 درصد از کلیه آسیب های طناب نخاعی ناقص می باشند. این امر تا حد زیادی به دلیل تبحر جراحان مغز و اعصاب و ستون فقرات در درمان و ترمیم ضایعات به وجود آمده در طناب نخاعی و ستون مهره برای پیشگیری از ضایعات تمام عیار می باشد. سه نوع معمول آسیب های تروماتیک ستون فقرات ناقص عبارتند از:
- سندرم طناب پیشین
- سندرم طناب مرکزی
- سندرم براون-سیکوارد
آسیب های تروماتیک ستون فقرات کامل
آسیب های تروماتیک کامل ستون مهره ها به میزان زیادی رخ نمی دهند، اما از نظر شدت، بالا بوده و تاثیرات ناتوان ساز زیادی در زندگی فرد بیمار خواهند داشت. سه نوع اصلی آسیب تروماتیک کامل در ستون فقرات عبارتند از:
- تترا پلژی
- پارا پلژی
- تری پلژی
علل بروز آسیب های تروماتیک ستون فقرات
طبق بررسی های انجمن بین المللی جراحان مغز و اعصاب و ستون فقرات، علل اصلی ضایعات و آسیب های وارده به ستون فقرات و طناب نخاعی عبارتند از:
حوادث و تصادفات رانندگی
در تصادفات و سوانح رانندگی، بیشترین میزان آسیب های وارده به ستون فقرات ناشی از تصادفات ماشین و موتور است به گونه ای که تقریباً نیمی از آسیب های تروماتیک در ستون فقرات در هر سال به دلیل تصادفات رانندگی می باشد.
افتادن/ سقوط
اغلب آسیب دیدگی های تروماتیک ستون فقرات و طناب نخاعی در سنین بالای 65 سال ناشی از افتادن و یا سقوط است.
خشونت و درگیری
در حدود 12 درصد از آسیب های نخاعی و ستون فقرات در هر سال ناشی از اعمال خشونت آمیز و درگیری به صورت تیر اندازی و زخم سلاح های تیز و برنده (چاقو، دشنه، قمه) است
ورزش و تفریحات
فعالیت های ورزشی قهرمانی با فشار بالا همچون انواع فوتبال و راگبی، بسکتبال، دو و میدانی، و نیز شیرجه در آب های کم عمق در هر سال حدود 10% از آسیب های تروماتیک ستون فقرات را در جمعیت به وجود می آورند.
بیماری
بیماری هایی نظیر سرطان، آرتروز، پوکی استخوان و التهاب طناب نخاعی می توانند منجر به آسیب های تروماتیک نخاعی بعضاً جدی برای بیماران مبتلا به این بیماری ها، گردند.
مشکلات و عوارض ناشی از آسیب های تروماتیک ستون فقرات
در ابتدای و مدت کمی پس از آسیب تروماتیک ستون فقرات، مشکلات و محدودیت های عملکردی بدنی ممکن است برای بیماران طاقت فرسا باشند. اما تیم توانبخشی به شما برای کاهش مشکلات، افزایش دامنه و توان حرکتی و نیز استفاده از وسایل و ابزارهای کمکی حسب مورد آسیب دیدگی نخاعی، کمک خواهند کرد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید تهران، حوزه های زیر گاهاً در برخی از بیماران دچار انواعی از آسیب تروماتیک در ستون فقرات مادام العمر خواهند بود:
| مشکلات کنترل مثانه و ادرار | مشکلات تنفسی |
| عفونت های کلیه و مجاری ادراری | پوکی استخوان |
| سنگ کلیه و سنگ مثانه | شکستگی های مکرر استخوانی |
| مشکلات کنترل روده و مدفوع | تحلیل رفتن عضلات بدن |
| یبوست | کاهش وزن |
| از دست رفتن احساس های مربوط به لامسه | اضافه وزن و چاقی |
| مشکلات پوستی | دیابت |
| زخم بستر | بیماری های قلبی و عروقی |
| مشکلات گردش خونی (افت فشار) | اختلالات نغوذی و کاهش میل جنسی (مردان) |
| ورم اندام های انتهایی | کاهش میل جنسی و مرطوب شدن واژن (زنان) |
| افزایش ریسک لخته خونی، ترومبوز، و یا آمبولی | انواع اختلالات درد مزمن |
| افزایش فشار خون (دیس رفلکسی اتونوم) | اختلالات خلق (افسردگی) |
علایم و عوارض اورژانسی آسیب های تروماتیک ستون فقرات
در برخی از موارد آسیب های تروماتیک ستون فقرات به ویژه بعد از سوانح، تصادفات و حوادث جدی، بسیار اورژانسی بوده و در صورت عدم رسیدگی سریع و درست، ممکن است خدای ناکرده بیمار دچار از کار افتادگی و فلج مادام العمر در بخش های زیادی از بدنش گردد. این علایم اورژانسی آسیب های تروماتیک نخاعی عبارتند از:
- درد شدید در پشت و یا احساس فشار شدید در گردن، سر، و یا پشت
- ضعف، عدم هماهنگی و یا فلج شدن در هر بخشی از بدن
- بی حسی، گز گز، مور مور، و یا از دست دادن احساس در دستان، پاها، و یا انگشتان دست و یا پا
- بی اختیاری مثانه (ادرار) و یا بی اختیاری روده (مدفوع)
- مشکلات در تعادل، راه رفتن و هماهنگی دست و پا
- مشکل تنفسی بعد از آسیب دیدگی
- شکل عجیب و یا پیچیدگی در گردن، پشت، کمر، و یا لگن بعد از آسیب
راه های پیشگیری از آسیب های تروماتیک ستون فقرات
نکته جالب توجه این است که علی رغم جدی و خطرناک بودن آسیب های تروماتیک ستون فقرات، با رعایت نکات و مسایل ایمنی می توان جلوی بسیاری از این آسیب ها را گرفت. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، رعایت نکات زیر سبب کاهش قابل ملاحظه احتمال بروز آسیب های تروماتیک طناب نخاعی خواهد شد:
- رانندگی ایمن و تدافعی با رعایت سرعت مطمئنه
- بستن کمربند ایمنی تمامی سرنشینان
- اطمینان کامل از بسته بودن کمربند سرنشینان به ویژه کودکان
- پرهیز از نشاندن کودکان زیر 12 سال در صندلی جلو
- اطمینان از عملکرد درست ایربرگ های وسیله نقلیه
- استفاده از تجهیزات ایمنی مثل کلاه، دستکش، آرنج بند و زانو بند در دوچرخه سواری و موتور سواری
- بررسی عمق آب پیش از شیرجه و اجتناب از پریدن به داخل آب هایی که عمق کمتر از 3.7 متر دارند
- گرفتن نرده ها هنگام تردد از پلکان
- مراقبت در مورد لیز نبودن کف حمام، دستشویی، و آشپزخانه
- استفاده از تجهیزات ایمنی حین ورزش
- پرهیز از وارد آوردن فشار بیش از حد حین ورزش
- اجتناب از برخورد فیزیکی در ورزش ها
- اجرای حرکات کششی جدید تحت نظر مربی با تجربه و با فشار بسیار کم
- اجتناب از رانندگی/ دوچرخه سواری/ موتور سواری در صورت مصرف الکل و یا مصرف انواع مواد
منابع
