پارگی دیسک کمر را جدی بگیرید
دیسک ستون فقرات یک ساختار نرم است که بین بدنه‌های مهره‌ها (استخوان‌های ستون فقرات) قرار دارد. دیسک به عنوان یک پد یا بالشتک برای استخوان عمل می کند. پارگی دیسک کمر به معنای بیرون‌زدگی این بالشتک‌ها است که می‌تواند به اعصاب ستون فقرات فشار وارد کند. این عارضه می‌تواند باعث بروز درد و کاهش توان حرکتی شود. پارگی دیسک کمر، با نام‌های فتق یا لغزش دیسک نیز شناخته می‌شود. در این مطلب قصد داریم به بررسی پارگی دیسک کمر بپردازیم.
پارگی دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات انسان ۲۶ مهره دارد که این مهره‌ها، استخوان‌های بزرگ ستون فقرات هستند. هر یک از این مهره‌ها با صفحه‌ای با نام دیسک از مهره دیگر جدا می‌شود. دیسک میان مهره‌ها، حرکت ستون فقرات را ممکن می‌کند. این دیسک‌ها به شکل حلقه هستند و دور هسته مرکزی را می‌پوشانند. دیسک‌های ستون فقرات، در واقع بالشتک‌هایی هستند که به عنوان ضربه‌گیر میان مهره‌ها عمل می‌کنند.
اگر ستون فقرات باز شود و دیسک‌ها به سمت بیرون بیایند، می‌توانند به اعصاب اطراف نخاع فشار وارد کنند. این شرایط با عنوان پارگی، فتق یا لغزش دیسک کمر شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، پارگی دیسک زمانی پدید می‌آید که حلقه دیسک بنا به دلایلی شکاف بردارد و محتویات حلقه از آن بیرون بیاید. این اتفاق باعث ایجاد درد در ناحیه پایینی کمر گاهی اوقات درد در پشت ساق پا می‌شود و مشکلات جدی را برای انسان ایجاد می‌کند. این درد به به درد سیاتیک معروف است.
دلایل پارگی دیسک کمر
از میان مهم‌ترین دلایل پارگی دیسک کمر، می‌توان به ضعف عضلات پشتی، بارز شدن دیسک، ضربه مستقیم، فشار طولانی‌مدت و نیز رفتارهای غلط برای حمل اشیای سنگین اشاره کرد. پارگی دیسک بیشتر در سنین بالا رخ می‌دهد و معمولا از دهه سوم زندگی شروع می‌شود. از میان عواملی که باعث پارگی دیسک می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کهولت سن: دیسک‌های میان‌مهره‌ای همزمان با افزایش سن، مایع خود را از دست می‌دهند و خشک می‌شوند، به طوری که این خشکی باعث ترک خوردن حلقه دیسک می‌شود. بدین ترتیب، با بزرگتر شدن شکاف روی دیسک، پارگی پدید می‌آید
- آسیب‌دیدگی: ضربه‌های ناگهانی یکی از دلایل پارگی دیسک کمر به شمار می‌روند. این مشکل معمولا در اثر تصادف، زمین خوردن، سقوط از ارتفاع و غیره رخ می‌دهد. در چنین حالتی، فشار بالایی به ستون فقرات وارد می‌شود که ممکن است شکستگی مهره‌ها یا پارگی دیسک کمر را در پی داشته باشد
- انجام فعالیتهای سنگین: بافت دیسک کمر افرادی که کارهای سنگین انجام می‌دهند، به مرور زمان ضعیف می‌شود. ضعیف شدن این بافت، احتمال ابتلا به پارگی دیسک کمر را افزایش می‌دهد
- ایستادن یا نشستن نادرست: یکی از مواردی که خطر ابتلا به پارگی دیسک کمر را به دنبال دارد، نشستن نادرست است. بسیاری از افراد با این مشکل درگیر هستند و روش نشستن درست را نمی‌دانند. اگر در طول روز مجبور هستید ساعات زیادی روی صندلی بنشینید، حتما یک صندلی راحت و مناسب انتخاب کنید و بدن‌تان را به درستی روی آن قرار دهید. عدم انجام این کار در درازمدت بافت دیسک کمر را ضعیف می‌کند و باعث پارگی آن می‌شود. از سوی دیگر، ایستادن نادرست نیز می‌تواند فشار زیادی به ناحیه کمر وارد کند
علائم پارگی دیسک کمر
پارگی دیسک کمر باعث بروز درد در ناحیه کمر می‌شود؛ این درد ممکن است در بخش بالایی یا پایینی کمر رخ دهد. البته کمر درد در برخی از موارد به بخش‌های دیگر نیز وارد می‌شود و حتی تا باسن و پاها نیز ادامه پیدا می‌کند. سایر علائم دیسک کمر و فلج پا که نشان می‌دهند هرچه زودتر باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید، عبارتند از:
- احساس درد در پاها
- احساس ضعف یا بی‌حسی در پاها
- اسپاسم یا گرفتگی عضلانی در ناحیه آسیب‌دیده
- تیر کشیدن در ناحیه پشت باسن، ران و ساق پا
- فلج شدن پاها
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- از بین رفتن عکس‌العمل مچ پا یا زانو
- زمین خوردن بدون دلیل در هنگام راه رفتن
انواع پارگی دیسک کمر
شاید کمردردهای خفیف برای افراد مشکل چندانی ایجاد نکند، اما کمردردهای شدید باعث اختلال در زندگی روزانه افراد می‌شوند. فتق دیسک کمر یکی از دلایلی است که می‌تواند درد به همراه داشته باشد. این عارضه در سه نوع ممکن است ایجاد شود. باید گفت نوع درمان پارگی دیسک کمر، به شدت آسیب بستگی دارد. در ادامه به توضیح سه نوع پارگی دیسک کمر می‌پردازیم.
فتق حاوی (برآمدگی)
یکی از انواع پارگی دیسک کمر، فتق حاوی است که با نام دیسک برآمده نیز شناخته می‌شود. این نوع فتق زمانی ایجاد می‌شود که بین مهره‌ها فشار وجود داشته باشد و باعث بیرون‌زدگی دیسک‌ها بشود. در چنین حالتی، درد کمر در فرد به شکل خفیف خواهد بود.
جهت دریافت مشاوره و وقت ویزیت میتوانید از طریق درخواست وقت ویزیت اقدام نمایید
فتق غیرحاوی (اکستروژن دیسک)
نوع دیگر پارگی دیسک کمر، فتق غیر حاوی است که با اسم اکستروژن دیسک نیز معرفی می‌شود. این نوع پارگی دیسک، کمر درد زیادی را در ناحیه کمر به همراه دارد. در چنین وضعیتی، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن اندام‌ها دور از انتظار نیست.
فتق منفرد
عدم درمان فتق غیر حاوی می‌تواند به فتق منفرد یا جداشونده منجر بشود. همزمان با بروز فتق دیسک منفرد، مهره‌ها، دیسک‌ها را به شدت فشرده می‌کنند و باعث پارگی آنها می‌شوند. درد شدید و در برخی موارد از دست دادن قدرت حرکت، از علائم پارگی دیسک منفرد به شمار می‌روند.
مدت زمان درمان پارگی دیسک کمر
معمولا در صورت استفاده از روش‌های درمانی مناسب، علائم پارگی دیسک کمر بین ۴ تا ۶ هفته بهبود می‌یابند. لازم به ذکر است که مدت‌زمان درمان پارگی دیسک کمر به شرایط بیمار و پیگیری روند درمان نیز بستگی زیادی دارد. عواملی که روند درمان پارگی دیسک کمر را تسریع می‌کنند عبارتند از:
- تغذیه مناسب
- ورزش
- فیزیوتراپی
ورزش می‌تواند تا حد زیادی به جلوگیری از تشدید درد دیسک و تقویت عضلاتی نگهدارنده ستون فقرات کمک کند. لطفا توجه داشته باشید که نباید در تمرین‌های خود زیاده‌روی کنید؛ چرا که این کار ممکن است باعث بروز کمر درد جدید بشود.
لازم به ذکر است که از دست دادن کنترل مثانه یا روده، ضعف در پا، درد در پا، استئوآرتریت کمر یا بی‌حسی بدن، می‌توانند از عوارض پارگی دیسک کمر باشند. اگر این عوارض طولانی‌مدت و شدید هستند، باید فورا به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات مربوط به درمان فوری انجام شوند.
روش‌های درمان پارگی دیسک کمر
درمان یا ترمیم دیسک کمر با روش‌های مختلفی انجام می‌شود. البته تشخیص روش درمان تا حد زیادی به نظر پزشک معالج بستگی دارد. پزشک متخصص ابتدا بیمار را معاینه می‌کند و از علت درد و سابقه پزشکی او آگاه می‌شود. در ادامه، با کمک عکس رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی، ناحیه آسیب‌دیده را بررسی و شدت آن را برآورد می‌کند و سپس اقدام درمانی مناسب را برای بیمار در پیش می‌گیرد. در ادامه به معرفی انواع روش‌های درمان پارگی دیسک کمر می‌پردازیم.
روش‌های غیرتهاجمی برای درمان پارگی دیسک کمر
روش درمانی پارگی دیسک کمر به دلیل بروز آن بستگی دارد. در برخی موارد به سادگی و با رعایت چند نکته می‌توان دیسک را به حالت اولیه خود برگرداند. در این حالت پزشک متخصص توصیه‌هایی به بیمار می‌کند و درمان‌های ساده‌ای را در پیش می‌گیرد.
استفاده از رژیم غذایی سالم، انجام ورزش‌های نرم و استفاده از آب سرد یا گرم بر روی محل مورد نظر، از جمله توصیه‌های پزشک متخصص برای رفع درد و کاهش التهاب در ناحیه کمر هستند. البته شاید لازم باشد با یک متخصص فیزیوتراپ نیز مشورت کنید و از او برای انجام حرکات مناسب و اصلاحی کمک بخواهید. در برخی موارد نیز از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی برای کاهش تورم و داروهای شل‌کننده عضلات برای کاهش اسپاسم استفاده می‌شود. لطفا توجه داشته باشید که این درمان، موقتی است.
روش‌های تهاجمی برای درمان پارگی دیسک کمر
در صورتی که روش‌های غیر تهاجمی موثر نباشند و بیمار همچنان در ناحیه کمر احساس درد داشته باشد، روش‌های درمانی دیگری در پیش گرفته می‌شوند. این گزینه‌ها معمولا زمانی پیشنهاد می‌شوند که بیماری گسترش پیدا کند و بیمار در ناحیه پا دچار ضعف شده باشد. روش‌های تهاجمی برای درمان پارگی دیسک کمر عبارتند از:
- تزریق مستقیم در ستون فقرات: زمانی که بیمار درد شدیدی داشته باشد، پزشک مستقیما استروئید را در نخاع فرد تزریق می‌کند. همچنین ممکن است پزشک برای کاهش التهاب و درد از مواد بی‌حس‌کننده استفاده کند. این نوع تزریقات معمولا عوارض جانبی بسیار کمی دارند
- تحریک نخاعی: گاهی اوقات پزشک متخصص برای کاهش درد پارگی دیسک کمر، از روش تحریک نخاعی و قطع کردن ریشه اعصاب استفاده می‌کند. برای انجام این کار، دستگاه کوچکی در ناحیه درد قرار داده می‌شود. سپس با القای ضربان الکتریکی ضعیف، سیگنال‌های دردی که رشته‌های اعصاب به مغز می‌رسانند قطع می‌شوند
- فیزیوتراپی: یکی دیگر از روش‌های درمان پارگی دیسک کمر، فیزیوتراپی است که با دستور پزشک انجام می‌شود. در این حالت فیزیوتراپ حرکات کششی را برای بیمار تجویز می‌کند. این حرکات، به انعطاف‌پذیری و کاهش درد بیمار کمک می‌کنند و معمولا در کنار کارهای دیگری چون ماساژ‌درمانی، گرمادرمانی و سرمادرمانی انجام می‌شوند. در این نوع درمان، بیمار پس از گذشت ۴ تا ۶ هفته بهبود می‌یابد. همچنین دیگر هیچ دردی در ناحیه کمر وجود نخواهد داشت
جراحی پارگی دیسک کمر
بیمارانی که دچار پارگی دیسک کمر هستند، معمولا روش‌هایی که در بالا معرفی شدند، درمان می‌شوند و نیازی به جراحی ندارند. اما اگر این روش‌ها نتیجه مطلوب را نداشته باشند و بیمار همچنان درد احساس کند، عمل جراحی تنها گزینه موجود خواهد بود. جراحی پارگی دیسک کمر معمولا دو بخش دارد که عبارتند از:
- لامینوتومی: در این مرحله، پزشک استخوانی که عصب را پوشانده است برمی‌دارد
- دیسککتومی: در این مرحله، بخشی از دیسک پاره‌شده برداشته می‌شود. جدا کردن بافت آسیب‌دیده فشار را از روی بافت و رشته‌های عصبی بر می‌دارد و درد از بین می‌رود
عمل جراحی دیسک کمر معمولا نتایج موفقیت‌آمیزی را به همراه دارد. در جراحی دیسککتومی، پزشک سعی می‌کند برش‌های کوچکی روی ناحیه مورد نظر انجام دهد. برای خارج کردن دیسک آسیب‌دیده از ابزارهای کوچکی استفاده می‌شود. بیشتر بیماران ظرف چند هفته پس از انجام عمل جراحی بهبود می‌یابند و علائم نیز ناپدید می‌شوند.
کدام نوع پارگی دیسک کمر نیاز به جراحی دارد؟
اگر درد و سیاتیک برای مدت سه ماه یا بیشتر از آن ادامه پیدا کند، وضعیت بیمار مزمن به شمار می‌رود. به همین دلیل ممکن است بیمار به سطح بالاتری از مراقبت نیاز داشته باشد. در چنین حالتی، بسیاری از افراد به عمل جراحی فکر می‌کنند. در حالت کلی، عمل جراحی برای دو حالت پارگی دیسک کمر توصیه می‌شود که عبارتند از:
- زمانی که فتق شما به حدی شدید باشد که یک درمان غیر تهاجمی نتایج ایده‌آل مانند آسیب عصبی و از دست دادن مثانه یا کنترل روده را در پی ندارد
- هنگامی که شما با درمان‌های غیر تهاجمی بهبود پیدا نمی‌کنید
لازم به توضیح است که بیشتر جراحی‌های فتق یا پارگی دیسک کمر، کم‌تهاجمی هستند؛ به این معنی که محل برش بسیار کوچک‌تر از عمل باز ستون فقرات است. همچنین، بیمار پس از عمل کمترین میزان درد را تجربه خواهد کرد. از میان سایر مزایای جراحی‌های کم‌تهاجمی پارگی دیسک کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش خطر از دست دادن خون و به حداقل رسیدن میزان عفونت
- نیاز کمتر به داروهای ضد درد
- کاهش خطر آسیب عضلانی
- نیاز به میزان کمتری از توان‌بخشی
- بهبودی سریع‌تر
آیا تزریق استروئیدهای ضد التهاب می‌تواند جایگزین جراحی باشد؟
با اینکه تزریق استروئیدهای ضد التهاب در ناحیه نزدیک عصب ملتهب و پارگی دیسک می‌تواند به تاخیر جراحی کمک کند، اما باید دانست که این کار، یک راه‌حل طولانی‌مدت نیست. درست است که تزریق می‌تواند تا چند ماه درد را تسکین دهد، اما این تسکین به مرور زمان از بین خواهد رفت. از سوی دیگر، تعداد دفعات انجام تزریقات در طول سال نیز محدودیت‌هایی دارد. جراحی پارگی دیسک کمر، یک تصمیم فردی است. پزشک تمام جوانب مثبت و منفی را به شما توضیح می‌دهد تا بتوانید آگاهانه و متناسب با سبک زندگی خود برای جراحی تصمیم بگیرید.
رایج‌ترین عمل جراحی برای پارگی دیسک کمر، روش دیسککتومی است. در این روش، پزشک بخشی از دیسک پاره‌شده را خارج می‌کند. بنابراین دیگر به ریشه عصب نخاعی فشار وارد نمی‌شود. در بسیاری از موارد، می‌توان دیسککتومی را به عنوان یک روش درمان سرپایی برای پارگی دیسک کمر انجام داد.
آیا پارگی دیسک کمر باعث فلج شدن می‌شود؟
اگر درد کمر و یا ساق پا به موقع توسط پزشک متخصص و باتجربه برطرف شود، معمولا در عرض نزدیک به ۶ هفته بهبودی حاصل خواهد شد. در غیر این صورت، این آسیب پیشروی می‌کند و عصب‌های مجاور دیسک که برخی از آنها حرکت پاها را کنترل می‌کنند، بیشتر فشرده می‌شوند. نتیجه این روند، فلج پا خواهد بود.
بنابراین اگر دچار احساس گزگز پا، بی‌حسی و یا درد هستید که می‌توانند از علائم فتق دیسک کمر باشند، بهتر است برای جلوگیری از پارگی دیسک کمر و فلج پا، هرچه زودتر به پزشک متخصص ستون فقرات مراجعه کنید. بدین ترتیب روند درمانی هرچه زودتر شروع می‌شود و این شرایط منجر به عوارض خطرناکی مانند فلج پا نخواهد شد.
پیشگیری از فلج پا در اثر پارگی دیسک کمر
در صورتی که از علائم دیسک کمر به خوبی آگاه باشید، و به آنها اهمیت بدهید و در صورت بروز به موقع به پزشک متخصص مراجعه کنید، میتوانید به آسانی از خطر فلج پا جلوگیری به عمل بیاورید. علائم فتق دیسک بسته به محل فتق و واکنش شما به درد می‌توانند متفاوت باشند.
اگر فتق دیسک در ناحیه کمر اتفاق افتاده باشد، ممکن است دردی را احساس کنید که از ناحیه کمر به سمت باسن و یک یا هر دو پا کشیده می‌شود. معمولا به این درد، سیاتیک گفته می‌شود. از سوی دیگر، ممکن است دردی مانند شوک الکتریکی احساس کنید که حالت ایستاده، راه رفتن یا نشستن شدید است.
همچنین فعالیت‌هایی مانند خم شدن، نشستن، بلند کردن اشیا نیز می‌توانند باعث افزایش درد بشوند. دراز کشیدن به پشت همراه با خم کردن زانو‌ها، ساده‌ترین راه ممکن برای کاهش این نوع دردها به شمار می‌رود. گاهی اوقات این درد با بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در پا همراه است؛ حتی ممکن است دچار گرفتگی یا اسپاسم عضلانی در ناحیه پشت یا ساق پا نیز بشوید.
دکتر القاسی به شما در درمان پارگی دیسک کمر کمک می‌کند
فردی مبتلا به پارگی دیسک، در ناحیه کمر خود احساس درد می‌کند. این درد می‌تواند در بخش بالایی یا پایینی کمر پدید بیاید. کمر درد در برخی از موارد به بخش‌های دیگر نیز وارد می‌شود و حتی تا باسن و پاها نیز ادامه پیدا می‌کند.
دکتر محسن القاسی متخصص جراحی مغز و اعصاب، دیسک و ستون فقرات و جراحی قاعده جمجمه و نورواندوسکوپی از دانشگاه علوم پزشکى ایران است. ایشان تاکنون چندین هزار جراحى موفق در زمینه‌هاى فوق انجام داده‌اند. در صورتی که علائم پارگی دیسک کمر را در خود یا اطرافیان‌تان احساس می‌کنید، توصیه می‌کنیم در اولین فرصت به دکتر القاسی مراجعه کنید تا اقدامات درمانی مناسب در پیش گرفته شوند.
جهت دریافت مشاوره و وقت ویزیت میتوانید از طریق درخواست وقت ویزیت اقدام نمایید
سوالات متداول
فردی مبتلا به پارگی دیسک، در ناحیه کمر خود احساس درد می‌کند. این درد می‌تواند در بخش بالایی یا پایینی کمر پدید بیاید. کمر درد در برخی از موارد به بخش‌های دیگر نیز وارد می‌شود و حتی تا باسن و پاها نیز ادامه پیدا می‌کند.
- علت پارگی دیسک کمر چیست؟
ضعف عضلات پشتی، بارز شدن دیسک، ضربه مستقیم، فشار طولانی‌مدت و نیز رفتارهای غلط برای حمل اشیای سنگین، مهم‌ترین دلایل پارگی دیسک کمر به شمار می‌روند. - پارگی دیسک کمر چه علائمی دارد؟
احساس درد در ناحیه کمر که ممکن است تا باسن و پاها نیز ادامه پیدا کند، و همچنین احساس ضعف در عضلات پا از جمله علائم پارگی دیسک کمر هستند. - پارگی دیسک کمر با چه روش‌هایی درمان می‌شود؟
پارگی دیسک با روش‌های غیر تهاجمی (مانند داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی و داروهای شل‌کننده عضلات) و تهاجمی (مانند تزریق و یا عمل جراحی) درمان می‌شود. - آیا تزریق استروئیدهای ضد التهاب می‌تواند جایگزین جراحی باشد؟
خیر، با اینکه تزریق استروئیدهای ضد التهاب در ناحیه نزدیک عصب ملتهب و پارگی دیسک می‌تواند به تاخیر جراحی کمک کند، اما باید دانست که این کار، یک راه‌حل طولانی‌مدت نیست.
منابع
- https://www.hss.edu/conditions_disc-herniations-lumbar-spine-faqs.asp
- https://www.spine-health.com/conditions/herniated-disc/lumbar-herniated-disc
- https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/lumbar-disc-disease-herniated-disc
- https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/herniated-disk-in-the-lower-back/
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/herniated-disk/symptoms-causes/syc-20354095
