به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب، در حوزه نورو سرجری جمجمه، دردناک ترین نوع از دردهای عصبی شامل نورالژی عصب تری ژمینال (سه قلو) فک و صورت می باشد. تا زمانی که نوروالژی عصب سه قلو درمان نشود، بیمار نمی تواند فعالیت های عادی تغذیه ای، آشامیدنی و حتی صحبت معمول خود را انجام دهد. شیوه های درمانی متعددی از درمان های دارویی تا جراحی های اعصاب به شکلی مطلوب منجر به درمان نورالژی تری ژمینال فک و صورت می شوند. در صورتی که علایم و عوارض نورالژی عصب تریژمینال فک و صورت را در خود و یا اطرافیانتان ملاحظه فرمودید، بلا درنگ برای تشخیص و انجام به موقع فرآیندهای درمانی به بهترین جراحان مغز و اعصاب مراجعه فرمایید.
عصب سه قلو (تریژمینال) چیست و در کجا قرار دارد؟
از منظر آناتومی اعصاب انسان، عصب های سه قلو (تریژمینال) به عنوان پنجمین عصب از 12 جفت عصب های جمجمه ای که در سر قرار دارند، شناخته می شوند. عصب های سه قلو (تریژمینال) اعصابی هستند که مسئولیت حس های اندام ها، پوست، و عضلات صورت را بر عهده دارند.
عصب تری ژمینال و یا نورالژی تری ژمینال که به آن درد عصب سه قلو نیز گفته میشود، نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال) نوعی از بیماریهایی است که درد بسیار شدیدی را برای بیمار ایجاد میکند. این نوع بیماری میتواند بر عصب سه قلو تأثیرات بسیار زیادی را به وجود آورد. همچنین لازم است بدانید که عصب تری ژمینال در حقیقت بزرگترین عصب در جمجمه است. این عصب وظیفه دارد که احساس درد و یا لامسه را از طریق اعضایی مانند صورت، دندان و یا فک و دهان، دریافت نماید و سپس این احساس را به مغز انتقال دهد.
عصب تریژمینال (سه قلو) به صورت زوج (دوتایی) است. یکی از شاخه های عصب سه قلو (تریژمینال) به سمت راست سر می رود. شاخه دیگر این عصب هم به سمت چپ سر می رود. دلیل نام گذاری این دو عصب به صورت سه قول (تریژمینال) این است که هر یک از این دو عصب زوج پنجم، دارای سه شاخه مجزا می باشند: کلمه تریژمینال (trigeminal) از کلمه لاتین تریا (tria) گرفته شده است که معنای آن عدد سه است. واژه ژمینوس (geminus) هم در زبان لاتین به معنای دو قلو می باشد.
از نظر آناتومی مغز و اعصاب، پس از خروج عصب های سه قلو (تریژمینال) از مغز و ورود آنها به درون ساختارهای جمجمه، هر یک از شاخه های راست و چپ آن به سه شاخه کوچکتر دیگر تقسیم می شوند. شیوه توزیع عصبی و کنترل احساس های صورتی توسط عصب تریژمینال (سه قلو) به شرح زیر است:
- شاخه اول در عصب تریژیمنال مسئول حس در چشم، پلک بالایی و پیشانی می باشد.
- شاخه دوم از اعصاب تریژمینال مسئول حس در پلک پایینی، گونه ها، حرفه های بینی (منخرین)، لب بالایی و لثه می باشد.
- شاخه سوم از عصب های تریژمینال در هر طرف مسئول حس در آرواره ها، لب پایینی، لثه پایینی و برخی از عضلاتی است که فرآیند جویدن ما را کنترل می نمایند.
افرادی که به عارضه نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال) مبتلا میشوند در ابتدا ممکن است دردهایی بسیار کوتاه مدت و ناگهانی را تجربه کنند، اما لازم است این نکته را نیز در نظر داشته باشید که این بیماری میتواند پیشرفت کند و دردهای طولانیتری را به وجود آورد. درد عصب سه قلو میتواند دردهای بسیار شدیدی را در ناحیه چشمها، دندانها، پیشانی، فک و… بیمار ایجاد نماید و گاه، برخی از عملکردهای او را مختل سازد.
لازم به ذکر است که طی این بیماری، گاه تنها یک سمت صورت دچار درد شدید میشود و در برخی از موارد نیز دو سمت صورت درگیر درد میشود. احساس درد شدید در این بیماری به طور معمول از بخشهای پایینی صورت آغاز میگردد و سپس خود را به دیگر بخشها میرساند. گاهی این دردها با سوزش نیز همراهی میکنند.
منظور از بیماری نورالژی تری ژمینال چیست؟
در جراحی مغز و اعصاب، بیماری نورالژی تریژمینال که با نام تیک دولورکس (douloureux) نیز معروف می باشد (به معنای تیک دردناک) گاهی از اوقات در نزد پزشکان به عنوان شدیدترین نوع از دردهای نورالژی شناخته می شود. نورالژی تریژمینال در طبقه بندی های تخصص پزشکی به عنوان دردی فجیع برای انسان توصیف شده است که در آن بیماران مبتلا نه می توانند غذا بخورند، نه می توانند چیزی بنوشند و نه حتی توان صحبت درست را دارند.
در بیماری نورالژی عصب تریژمینال، محل درد در بیماران به طور معمول بخش های پایینی صورت و آرواره (فک) را در بر می گیرد. البته، به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، در پاره ای از موارد نیز درد نورالژی عصب سه قلو نواحی اطراف بینی و نیز بالای چشم را نیز درگیر خود می نماید.
در بیماری نورالژی تریژمینال، یک درد شدید، لکه لکه، و همچون برق گرفتگی به دلیل تحریک شدگی عصب یا عصب های سه قلو ایجاد می شود که این عصب ها شاخه های دنباله ای خود را به پیشانی، گونه ها و فک پایینی می فرستند. به طور معمول نورالژی عصب سه قلو تنها محدود به یک طرف صورت است، یعنی فقط عصب تریژمینال راست یا چپ درگیر می شود.
اگر خدای ناکرده به بیماری نورالژی عصب تریژمینال دچار شوید، در ابتدای بیماری ممکن است تنها حملات کوتاه و خفیفی را گاه به گاه تجربه نمایید. اما بدی بیماری نورالژی اعصاب تریژمینال این است که این وضعیت می تواند پیشرفت کند و در نتیجه در فرد بیمار باعث طولانی تر و بیشتر شدن این دردهای شدید گردد.
متاسفانه گاهی از اوقات تنها در برخی از بیماران، نورالژی عصب های سه قلو قابل درمان کامل نمی باشد. اما خوشبختانه روش های درمانی موجود در جراحی مغز و اعصاب برای کاهش دردهای ناتوان کننده این بیماران بسیار مطلوب و قابل توجه هستند.
در فرآیند درمانی که در ادامه به طور مفصل شرح داده می شود، بهترین جراحان مغز و اعصاب در ابتدای کار به طور کامل از داروهای ضد تشنج برای مداوای درد شما استفاده می کنند. در صورتی که درد نورالژی عصب تریژمینال شما نسبت به انواع داروها بی پاسخ باشد، و یا بدن شما نسبت به داروها واکنش نشان داده و عوارض جانبی زیادی برایتان ایجاد شود، جراح مغز و اعصاب گزینه های جراحی را برای شما مطرح و بررسی خواهد کرد.
علائم نورالژی تری ژمینال
میزان درد، در این بیماری در بیماران مختلف متفاوت است. چرا که نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال)، انواع مختلفی دارد. حملات ناشی از این بیماری، ممکن است ناگهانی و شدید باشند و یا با سوزشی ثابت همراهی کنند. این میزان از دردها میتوانند برای مدتی متوقف شوند و دوباره عود کنند. اما در هنگام بروز این بیماری، فرد در هنگام مسواک کردن، تراشیدن ریش، خوردن، جویدن، لمس کردن صورت، آرایش کردن و یا حتی در معرض هوا و باد خنک قرار گرفتن، دردهایی را در یک سمت صورت و یا دو طرف آن احساس میکند. این درد ممکن است از چند ثانیه آغاز شود و تا چند دقیقه دوام داشته باشد. برخی از بیماران نیز دردهایی را در طول روزها، هفتهها و یا حتی ماهها پشت سر میگذارند.
علل عصب سه قلو (تری ژمینال) چیست؟
علت اصلی به وجود آورنده این نوع عارضه، ناشناخته مانده است. اما در بیشتر موارد، عاملی موجب تحریک عصب سه قلو در بخش عصب در عمق جمجمه میشود. در بسیاری از موارد، تحریک این نوع از اعصاب، به دلیل فشار آوردن عروق خونی به صورت غیر طبیعی به عصب است.
در بیماری نورالژی عصب سه قلو (تریژمینال)، وجود درد نشان دهنده تحریک شدن عصب است. معمولاً دلیل ایجاد درد هم فشرده شدن مستقیم عصب تریژمینال می باشد. از نظر فنی، فشرده شدن عصب سه قلو به خاطر ایجاد تماس بین سیاهرگ و یا سرخرگ سالم با عصب سه قلو در ساختار قاعده جمجمه و یا پایه مغز است. این فشار در مسیر ورود عصب به مغز منجر به تحریک عصب شده و باعث می شود عصب ترژیمنال از نظر آناتومی دچار بی حسی شود.
طبق بررسی های جراحی مغز و اعصاب عامل های دیگر نورالژی عصب تریژمینال وجود تومور مغزی در مسیر عصب سه قلو و یا افزایش فشار خون فرد بیمار است. در بیماری اسکلروز مالتیپل (تصلب چندگانه/MS ) نیز چون به غلاف میلین عصب های مغز و نخاع آسیب وارد می شود، ممکن است نورالژی تریژمینال ایجاد شود. به همین علت در افراد بزرگسال جوان، ابتلاء به این نوع از نورالژی عصبی احتمال ابتلای همزمان به MS را هم نشان می دهد.
بسیاری از بیمارانی که دچار ام اس و یا مولتیپل اسکلروزیس هستند نیز به دلیل آسیب عصبی مربوط به ام اس، به عارضه درد عصب سه قلو مبتلا میشوند. این بیماری در میان زنان رواج بسیار بیشتری دارد و در بعضی از موارد میتواند حتی در میان نوزادان و کودکان نیز بروز کند.
علت اصلی ابتلا به این عارضه فشار بسیار بالا به یکی از اعصاب صورت است. دیابت و مصرف برخی از داروها نیز ممکن است به بروز این عارضه کمک کند. افزایش سن یکی دیگر از دلایل بروز این بیماری است. این احتمال نیز وجود دارد که ابتلای به این بیماری، به دلیل فشار بر آمده از تومور بر عصب سه قلو باشد.
برخی از ضایعات و آسیبهای مغزی نیز میتوانند به نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال)، منجر گردند. آسیبهای جراحی، سکته مغزی و یا هر گونه ضربه به صورت نیز میتواند این عارضه را به وجود آورد.
جراحی عصب سه قلو (تری ژمینال)
چند نفر به بیماری نورالژی عصب تریژمینال مبتلا هستند؟
در بیماری نورالژی اعصاب تریژمینال، دردی که بیماران هر بار تجربه می نمایند، فوق العاده شدید می باشد. خوشبختانه طبق بررسی های جهانی صورت گرفته، دردهای بیماری نورالژی اعصاب سه قلو هیچ خطر جانی برای بیماران مبتلا به آن به همراه ندارند. اما شدت درد این نوع از نورالژی می تواند بسیار جانکاه و نیز ناتوان کننده باشد. طبق بررسی های سازمان بهداشت جهانی گزارش شده در سر تا سر جهان سالانه 150،000 مورد جدید از ابتلاء به بیماری نورالژی عصب های تریژمینال تشخیص داده می شوند.
علی رغم این حقیقت که این نوع از نورالژی اعصاب در هر سنی ممکن است در بیمار ایجاد شود، بیشتر افراد مبتلا به آن سنینی بالای 50 سال را دارند. موارد ابتلای به این بیماری در افراد زیر 40 بسیار نادر تلقی می شوند. تعدادی دقیقی از آمار مبتلایان به نورالژی عصب تریژمینال فک و صورت وجود ندارد.
طبق بررسی های جهانی صورت گرفته به ویژه در کشورهای اروپایی و امریکای شمالی، بیماری نادر نورالژی عصب های سه قلو در زنان میانسال و سالمند بیشتر از مردان با سنین مشابه آنها، مشاهده می شود.
تشخیص عصب سه قلو (تری ژمینال) چیست؟
پزشک معالج، به طور معمول با گرفتن شرح حال از بیمار و توصیفات وی، به تشخیص این عارضه دست میزند. در این شرایط، پزشک مواردی از قبیل نوع درد را در نظر میگیرد. در نظر گرفتن محل درد، محرکهای درد و آزمایشهای تشخیصی نیز به پی بردن به این عارضه کمک میکنند. پزشک برای تشخیص دادن محل آسیب، به نوعی معاینه فیزیکی از عصب سه قلو دست میزند و در طی انجام این کار، نواحی مختلف صورت بیمار را لمس میکند تا محل درد را به درستی تشخیص دهد.
از طرف دیگر انجام این معاینه به پزشک کمک میکند تا احتمال ابتلا به دیگر بیماریها که علائمی مشابه با درد عصب سه قلو دارند را رد کند. همانطور که پیش از این نیز گفته شد، دردهای ناشی از نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال) به صورت کاملا ناگهانی اتفاق میافتند و حالتی شوک مانند دارند.
از طرف دیگر محل این دردها و بخشهایی از صورت که درگیر شده است نشان میدهد که بیماری درد عصب سه قلو اتفاق افتاده است. در چنین شرایطی این امکان وجود دارد که پزشک معالج از روش اسکن ام آر آی مغز نیز استفاده کند تا به تشخیص صحیح این بیماری دست بزند.
درمان عصب سه قلو (تری ژمینال) چیست؟
در گامهای اول برای درمان این بیماری، پزشک از دارو استفاده میکند. مصرف داروها میتواند میزان درد ناشی از این بیماری را کاهش دهد و یا تکرار حملات آن را به حداقل برساند. اولین نوع داروهایی که برای برطرف ساختن این بیماری تجویز میکنند داروهایی است که با عنوان داروهای ضد صرع و یا ضد تشنج شناخته میشود. این دسته از داروها میتوانند هر گونه پیام عصبی نا صحیح را مسدود سازند و در واقع رایجترین نوع داروها برای این بیماری به شمار میروند.
داروهای ضد اسپاسم و یا شل کننده از دیگر داروهایی است که در این مواقع از آنها استفاده میکنند. در صورتی که با دارو بیمار درمان نباشد و یا در مواقعی که بیمار نتواند برخی از عوارض جانبی داروها را تحمل کند، از گزینههای دیگر استفاده میکنند.
مراجعه به متخصص جراحی مغز و اعصاب و انجام عمل جراحی یکی از گزینههایی است که برای درمان این بیماری، در چنین شرایطی مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از روشهای عمل جراحی عصب تری ژمینال برطرفسازی فشار عروق ریز، جراحی مغز با استفاده از امواج رادیویی استریو تاکتیک، ریزوتومی اشاره کرد.
روشهایی از قبیل تزریق گلیسرول، درمان حرارتی با امواج رادیو فرکانس، جراحی پرتویی گاما نایف، فشرده سازی بالن و… نیز از دیگر روشهای درمانی جراحی برای این بیماری به شمار میروند.
خانمى كه به مدت چندين سال دچار دردهاى دندانى و صورت بود و با تشخيص اشتباه مشكلات دندانى، تمام دندانهاى فك تحتانى كشيده شده بود. پس از بررسى و تشخيص نورالژى عصب سه قلو ( تريژمينال) تحت عمل جراحى قرار گرفت. در اين بيمارى عصب زوج پنجم يا سه قلو بوسيله عروق و چسبندگى ها تحت فشار قرار مى گيرد و باعث دردهاى شديد و تيركشنده صورت و دندان ها مى شود. درمان در ابتدا به صورت دارويى است و درصورت عدم پاسخ، جراحى انجام مى شود.
منابع
سلام وقت بخیر
ویزیت آنلاین هم دارید؟
سلام . وقت شما هم بخیر . خیر