تقریباً تمامی زنان در طی زندگی خود در موقعیت های متعددی دچار سر درد می شوند و سر دردهای دوران بارداری یکی از رایج ترین علایم و عوارض حاملگی برای زنان به شمار می آید. اما سر دردهای دوران بارداری آزارنده بوده و درمان آنها بسیار دشوار است، زیرا طی بارداری به خصوص در سه ماهه اول، مصرف هر گونه قرص مسکن می تواند منجر به نقایص و معلولیت های جنین شما گردد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، برای مدیریت و درمان سر دردهای دوران بارداری می توان با روش هایی ساده به کاهش این قبیل سر دردها پرداخت.
علت سر درد در بارداری
علت دقیق سر درد در بارداری برای تمامی زنان حامله به طور معمول مشخص نیست. در سه ماهه اول بارداری تغییر سطوح هورمونی و حجم خون در ایجاد سر دردهای دوران بارداری نقش دارند. سر دردهای این دوران عمدتاً به صورت دردها خفه هعمراه با استرس، خستگی، و فشار چشم هستند. سر دردهای سینوسی نیز ممکن است در اوایل بارداری رخ دهند که معمولاً همراه با آبریزش بینی هستند.
در طی دوران بارداری گرسنگی و کاهش سطح قند خون نیز می توانند به شدت منجر به سر درد در بارداری گردند. زنانی دچار بارداری های ناگهانی و ناخواسته شده و به طور ناگهانی قهوه/ چای صبحانه و سیگار خود را کنار می گذارند دچار سر دردهایی می شوند که جزو علایم ترک کافئین/ تئین و یا نیکوتین است. افزون بر این، حالت تهوع و استفراغ هم به دلیل کاهش آب بدن منجر به سر دردهای دوران بارداری خواهند شد.
آیا سر درد در بارداری خطرناک است؟
سر درد در بارداری امری غیر عادی و غیر معمول نیست و حتی گاهی ممکن است تقریباً هر روز زنان حامله دچار سر دردهای دوران بارداری شوند. اما، به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، در صورتی که سر درد در بارداری شدید بوده، ماندگار شده، و یا منجر به خواب آلودگی، سرگیجه، تاری دید، و یا تغییرات در میدان بیانی شما گردد، لازم است برای بررسی بیشتر به نزد ماما و یا پزشک زنان خود مراجعه بفرمایید.
در صورتی که سر دردهای دوران بارداری شما ماندگار و یا شدید شده و یا بعد از هفته بیستم بارداری رخ داده اند به پزشک زنان خود مراجعه بفرمایید، زیرا ممکن است ناشی از پره اکلامپسی باشد. به طور معمول در کنار سر درد در بارداری شدید، در آزمایش ادرار پروتئین مشاهده شده و فشار خون زن باردار نیز به سرعت بالا می رود. در صورت عدم درمان به موقع پره اکلامپسی، احتمال سقط جنین و یا حتی فوت مادر باردار وجود دارد.
سر درد دوران بارداری از چه زمانی شروع می شود؟
زنان بسیاری طی دوره بارداری خود سر درد را تجربه می نمایند. عمده سر دردهای دوران بارداری در سه ماهه اول و سه ماهه سوم بارداری شما رخ می دهند. اگر شما باردار هستید، ممکن است افزایش تعداد سر درد دوران بارداری خود را از حدود هفته 9 بارداری به طور ملموسی در یابید.
یکی از عوامل مهم افزایش سر دردهای دوران بارداری ممنوعیت مصرف داروهای مسکن است. این امر به ویژه در زنان بارداری که سابقه سر دردهای میگرنی دارند بسیار دشوار می باشد. به دلیل اینکه مصرف داروهای ضد سر دردهای میگرنی منجر به وقوع انواع نقایص جنینی می شوند، زن باردار تنها ناچار به تحمل این گونه سر دردهای شدید بوده و همین امر عاملی مهم در تشدید تنش های بارداری خواهد شد. سر دردهای میگرنی در هر زمانی از دوره بارداری شما ممکن است رخ بدهند و هیچ زمان بندی مشخصی برای آنها تاکنون مشخص نگشته است.
سر درد اوایل بارداری چگونه است؟
به طور معمول بیشترین میزان سردردهای دوران بارداری به صورت سردرد اوایل بارداری خود را نشان می دهند. و بسیار رایج می باشند. دلایل متعددی در این زمینه دخیلند که به طور کلی به دلیل تغییرات وسیعی است که بدن شما طی دوره آغازین بارداری به طور ناگهانی تجربه می کند. سر درد اوایل بارداری می تواند به صورت های گوناگونی خود را نشان دهد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، شکل قالبی در عمده موارد سر درد اوایل بارداری به صورت زیر می باشد:
- درد مبهم/ خفه
- درد ضربان دار یا نبض دار
- درد تیز پشت یک یا هر دو چشم
همچنین، در صورتی که شما سابقه سر دردهای میگرنی را داشته باشید، افزون بر علایم فوق الذکر، ممکن است دچار تجربه علایم نیز بشوید:
| حالت تهوع | دیدن جرقه های و یا بارش نوری |
| استفراغ | نقاط کور در میدان بینایی |
| دیدن خطوط نورانی در میدان بینایی | حساسیت به بو، صدا، و نور |
برای سر درد در بارداری چه بخوریم؟
در گام نخست لازم است دلیل ایجاد سر درد در بارداری مشخص شود. بر اساس نوع سردردهای دوران بارداری می توان رژیم غذایی را متناسب نمود. در صورتی که شما سر درد میگرنی داشته باشید لازم است از غذاهای زیر اجتناب نمایید:
| الکل | بادام زمینی |
| سیگار | قهوه |
| افزودنی های خوارکی نیترات دار | چای |
| مونو سدیم گلوتامات | شکلات |
در صورتی که سردردهای دوران بارداری شما ناشی از فشار خون بالا هستند لازم است از غذاهایی که منجر به افزایش فشار خون می شوند (به ویژه غذاهای دارای چربی اشباع و غذاهای شور، نمک سود، و…) اجتناب نمایید. همچنین نکات عمومی تغذیه ای زیر به شما در کاهش سر درد در بارداری کمک شایانی می نمایند:
- مصرف مکمل های مخصوص دوره بارداری
- مصرف زیاد و به اندازه کافی مایعات به ویژه آب طی روز
- افزایش مصرف کالری روزانه تحت نظر متخصص تغذیه
- افزایش تعداد وعده های غذایی طی روز
- کاهش دریافت کالری در هر وعده غذایی
سر درد و چشم درد در بارداری
در طی دوره بارداری سر دردهای دوران بارداری امری غریبه نیستند. در کنار سر درد در بارداری، در صورتی که فرد دچار مشکلاتی دیگر باشد، احتمال وجود علایم بینایی هم وجود دارد. مواردی همچون تاری دید، کاهش میدان بینایی، دیدن جرقه های بینایی، دیدن بارش نور و یا خطوط نورانی در میدان بینایی ممکن است ناشی از سر دردهای میگرنی و یا پره اکلامپسی هستند که لازم است مورد بررسی قرار بگیرند.
اما چشم در در بارداری که به صورت درد در بین دو چشم، و یا فضای پشت یک یا هر دو چشم باشد، موردی نسبتاً نادر بوده و به صورت یک درد شدید ناگهانی در محدود چشم شروع شده و به سمت شقیقه ها می رود. نکته جالب توجه در مورد این چشم دردها شروع در یک زمان نسبتاً ثابت در هر روز است. این چشم دردها ناشی از سر دردهای خوشه هستند که خوشبختانه درمان های خانگی بسیار موثری نیز برای آنها وجود دارد.
درمان سر درد در بارداری
سر درد در بارداری ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. گام نخست برای درمان سردردهای دوران بارداری شناسایی علت درست آن می باشد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، به طور معمول منبع سر دردهای بارداری را می توان به شکل زیر دسته بندی نمود:
- عفونت های سینوسی (سینوزیت)
- فشار خون بالا
- سر دردهای میگرنی
- سر دردهای خوشه ای
- پره اکلامپسی
- عوامل طبیعی ناشی از تغییرات فیزیولوژیک دوره بارداری
درمان سر درد در بارداری بدون قرص
روش های متعددی برای درمان سر درد در بارداری وجود دارند که تقریباً تمامی آنها بدون مصرف قرص و یا دارو می باشند زیرا مصرف هر گونه داروی مسکن طی بارداری می تواند منجر به نقایص جدید در جنین و یا حتی خدای ناکرده سقط جنین گردد. برای پیشگیری و درمان سر درد در بارداری بدون دارو شیوه های زیر بسیار مناسب هستند:
- اجتناب از عوامل محرک سر درد
- انجام فعالیت های ورزشی منظم متناسب با وضع بدنی و بارداری به طور روزانه
- مدیریت استرس بویژه فراگیری مهارت مدیریت استرس
- تمرین آرمیدگی عضلانی پیشرونده
- تنظیم برنامه غذایی
- مصرف زیاد مایعات طی روز
- تنظیم رژیم غذایی سالم، مقوی، و اصولی توسط متخصص تغذیه
- برنامه منظم استراحت روزانه
- برنامه منظم خواب شبانه
- کاهش فعالیت های کاری و شغلی روزانه متناسب با دوره بارداری
- استفاده از بیو فیدبک
- استفاده از بخور در صورت داشتن سر درد سینوسی
- استفاده از تکنیک های گرم و سرد کردن متناوب
- ماساژ درمانی
- تمرینات کششی
- طب سوزنی
- استفاده از روغن های عصاره ای در موضع درد همچون عضار نعنا فلفلی، رزماری، فلفل، کافور، و بابونه
درمان سر درد در ماه آخر بارداری
با توجه به اینکه در ماه آخر بارداری سر درد به دلیل تغییرات هرومونی نیست، دلیل عمده آن سر دردهای تنشی است که معمولاً به دلیل وزن بالا، افزایش فشار خون، کشیدگی عضلانی، وضعیت بدنی نادرست، خواب ناکافی و رژیم غذایی نامناسب می باشد.
به همین دلیل بهترین شیوه های درمان سر درد در ماه آخر بارداری توجه ویژه به نیازها و تنش های جسمانی زن باردار می باشد. به این صورت که ماساژ و طب سوزنی، افزایش مدت زمان استراحت در اتاق کم نور و ترجیحاً تاریک، حضور در محیط هایی که سطح اکسیژن و هوای پاک آنها بالاتر باشد، تمرینات حرکات اصلاحی برای بهبود وضعیت بدنی و نیز استفاده از کمر بندهای مخصوص بارداری، کمک بسیاری به کاهش تنش های جسمانی زنان باردار و در نتیجه کاهش سرد درد در بارداری ناشی از سر دردهای تنشی در ماه آخر بارداری خواهد شد.
منابع
