اثرات استرس بر مغز + پانیک
استرس کلمه‌ای است که شاید شنیدن نام آن هم استرس‌زا باشد! به هر حال استرس یا اضطراب حالتی است که برای همه افراد رخ می‌دهد. تجربه استرس در موقعیت‌های خاص تا حدود زیادی طبیعی است، اما موقعی که بیش از حد ادامه داشته باشد و تبدیل به استرس مزمن شود، مشکلاتی برای سلامتی روانی و فیزیکی ایجاد می‌کند. اثرات استرس بر مغز کدامند؟ این اثرات تا چه حد ممکن است خطرناک باشند؟ آیا لزوما استرس فقط تاثیر منفی می‌گذارد؟ در این مطلب قصد داریم به طور مفصل در مورد تاثیرات استرس بر مغز صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
6 مورد از مهم‌ترین اثرات استرس بر مغز
استرس مزمن تاثیرات زیادی روی مغز می‌گذارد. استرس باعث می‌شود که مرکز ترس مغز به صورت دائم فعال شود. در واقع بدن در حالت استرس و ترس دائمی قرار می‌گیرد. به این ترتیب سطح کورتیزول در بدن بیش از حد می‌شود. همین موضوع باعث بروز مشکلاتی از قبیل گوارش نامناسب، ضعف سیستم ایمنی، خواب ناسالم و … می‌شود. وقتی مغز درگیر می‌شود، سایر قسمت‌های بدن هم کارایی لازم خود را از دست می‌دهند. در ادامه با مهم‌ترین اثرات استرس بر مغز آشنا خواهید شد.
۱. اختلال در حافظه
وقتی به صورت دائم یا حداقل بیشتر اوقات با استرس مزمن سروکار دارید، حافظه دچار اختلال می‌شود. افرادی که دارای استرس مزمن هستند، بیشتر در معرض فراموشی و حواس‌پرتی قرار دارند. همچنین به ندرت خاطرات و اطلاعات را به یاد می‌آورند. البته تحقیقات نشان می‌دهند که حتی استرس‌های معمولی و جزئی هم ممکن است روی حافظه تاثیرگذار باشند. استرس‌هایی از جمله دیر رسیدن، کثیف شدن لباس و … هم می‌توانند روی حافظه تاثیرگذار باشند. همین موارد ممکن است روی حافظه کوتاه مدت، از جمله پیدا کردن اشیاء هم تاثیر بگذارد. به بیان دیگر افزایش سطح کورتیزول در بدن با کاهش حافظه در ارتباط است. در واقع در این حالت مغز ترجیح می‌دهد منابع خود را صرف مسائل حیاتی کند نه حافظه!
۲. تغییر ساختار مغز
یکی دیگر از تاثیرات استرس بر مغز، تغییر ساختار آن است. مغز انسان هم ماده سفید و هم ماده خاکستری دارد. ماده خاکستری برای تصمیم‌گیری و حل مسئله مورد استفاده قرار می‌گیرد و ماده سفید نقش انتقال اطلاعات را برعهده دارد. در شرایط استرس مزمن، غلاف‌های میلین ماده سفید، بیش از اندازه تولید می‌شوند. این درحالی است که ماده خاکستری کمتری تولید شده است. به این ترتیب با عدم تعادل ماده خاکستری و سفید در مغز مواجه خواهید شد. این موضوع ممکن است باعث تغییرات دائمی در مغز شود!
۳. افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی
وقتی تعادل بین ماده خاکستری و سفید از بین می‌رود، زمینه برای ابتلا به انواع بیماری‌های روانی هم فراهم می‌شود. وقتی میلین در برخی نواحی مغز بیشتر شود، باعث ایجاد اختلال در زمان‌بندی و تعادل ارتباطات می‌شود. این موضوع یکی از مهم‌ترین تاثیرات استرس بر مغز به حساب می‌آید. از طرف دیگر استرس مزمن باعث تاثیر منفی روی عملکرد هیپوکامپ می‌شود. هیپوکامپ بخشی از مغز است که روی تثبیت، انتقال حافظه و همچنین حافظه فضایی نقش موثری دارد.
در صورت نیاز به مشاوره متخصص مغز و اعصاب، نوبت ویزیت با دکتر محسن القاسی تنظیم کنید.
۴. از بین رفتن سلول‌های مغز
تحقیقات نشان می‌دهند که استرس مزمن، باعث از بین رفتن نورون‌های جدید در هیپوکامپ مغز می‌شوند. هیپوکامپ مسئولیت تولید نورون‌ها را برعهده دارد. این نورون‌ها در دوران استرس، حدود یک هفته بعد از ایجاد شدن از بین می‌روند. به همین دلیل ممکن است آسیب‌های جدی به عملکرد مغز و در نتیجه عملکرد کلی بدن وارد شود.
۵. کوچک‌تر شدن مغز
در حالت عادی اندازه و حجم مغز به مرور زمان تغییری نمی‌کند. با این حال یکی از اثرات استرس بر مغز، کوچک شدن حجم کلی مغز است. تحقیقات ثابت کرده‌اند که استرس مزمن، باعث کوچک‌تر شدن قسمت‌هایی از مغز می‌شود. این قسمت‌ها با حافظه، احساسات و متابولیسم در ارتباط هستند. این موضوع در موارد مواجهه با شرایط استرس‌زا، بیشتر از قبل تاثیر می‌گذارد. به این ترتیب مغز برای استرس‌های بعدی هم آمادگی لازم را نخواهد داشت.
۶. بهبود عملکرد شناختی!
اگر به عنوان مقاله دقت کنید، اثرات استرس بر مغز را مشاهده خواهید کرد. روی کاغذ هیچ کلمه یا قید منفی در این عنوان مشاهده نمی‌کنید. با این حال ذهن ما از کلمه استرس برداشت منفی دارد. به همین دلیل به محض دیدن این عنوان، اثرات منفی استرس روی مغز در ذهن تداعی می‌شود، اما باید بدانید که استرس اثرات مثبتی هم روی مغز دارد. البته این اثرات مثبت برای استرس‌های کوتاه مدت هستند. استرس متوسط و عادی، باعث بهبود ارتباط میان نورون‌ها در مغز می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که تحت فشار عملکرد بهتری داشته باشید!
منظور از پانیک چیست؟
پانیک نوعی اختلال است که در برخی افراد ایجاد می‌شود. این اختلال بیشتر برای افرادی رخ می‌دهد که دچار حملات تکراری و یکباره ترس و هراس می‌شوند. می‌توان گفت پانیک یکی از مخرب‌ترین اثرات استرس بر مغز است. افرادی که دچار حمله پانیک می‌شوند، لزوما ظاهر یا علائم خاصی در حالت عادی ندارند. همچنین علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. برای برخی افراد ممکن است شبیه به حمله قلبی باشد.
حالت پانیک تا 10 دقیقه بعد از وقوع به اوج خود می‌رسد. همچنین ممکن است تا یک ساعت هم به طول بیانجامد، اما به ندرت بیشتر از یک ساعت ادامه پیدا می‌کند. این حمله ممکن است در خلال انجام فعالیت‌های روزمره و به صورت کاملا ناگهانی رخ دهد. از جمله علائم این اختلال، می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:
- تعریق شدید
- تنگی نفس
- گرگرفتگی
- احساس خفگی
- ترس از مرگ
- احساس لرزش
- افزایش ضربان قلب
- حالت تهوع
- احساس سردرد و سرگیجه
برای جلوگیری از این حمله باید ابتدا دانش خود را از این عارضه بالا ببرید. در واقع باید آمادگی مواجه شدن با چنین عارضه‌هایی را داشته باشید. کاهش مصرف سیگار و الکل هم در جلوگیری از ابتلا به این عارضه بسیار موثر است. حتی می‌توان از تمرین نفس کشیدن عمیق برای جلوگیری از این حملات استفاده کرد. از دیگر روش‌های درمان یا پیشگیری پانیک می‌توان به خواب کافی، تقویت روابط عاطفی، تکنیک‌های مدیتیشن، ورزش منظم و … اشاره کرد. به هر حال باید این آگاهی وجود داشته باشد که پانیک صرفا یک حمله عصبی کوتاه مدت و قابل درمان است. به همین دلیل جای نگرانی زیادی وجود ندارد.
کلام پایانی
استرس یکی از مخرب‌ترین حالاتی است که برای هر انسانی رخ می‌دهد. اثرات استرس بر مغز بسیار زیاد هستند. در این مطلب به چند مورد از مهم‌ترین آنها اشاره کردیم. البته همیشه هم استرس باعث بروز اثرات منفی نمی‌شود. استرس متوسط و کم، برای بهبود عملکرد شناختی مغز مفید هم هست. به هر حال استرس یکی از حالاتی است که خیلی هم نمی‌توان با آن مقابله کرد. با این حال استرس مزمن از حالاتی است که تاثیرات مخرب زیادی روی سلامت روانی و فیزیکی می‌گذارد. پانیک نیز می‌تواند از دیگر اثرات استرس باشد. پانیک نوعی حمله عصبی است که علائمی شبیه به حمله قلبی خفیف دارد. در صورت مواجهه با چنین حملاتی، با دکتر محسن القاسی متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
منابع:
