رشد صنعت و تکنولوژی یکی از اصطلاحات رایج را به زندگی روزمره انسان‌ها اضافه کرده است؛ آلودگی! مفهومی که بیشتر شهرهای صنعتی و بزرگ با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. تاثیر منفی آلودگی روی سلامت قلب و عروق بر کسی پوشیده نیست. با این حال امروزه اثرات آلودگی بر مغز هم ثابت شده است. انواع آلاینده‌ها چگونه روی مغز تاثیر می‌گذارند؟ راهکارهای مقابله با این معضل چیست؟ در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی جامع این موضوع بپردازیم.
اثرات آلودگی بر مغز؛ ارتباطات شناختی
بیشتر تحقیقات در مورد آلودگی هوا، روی ذرات یا آلاینده‌های ریز متمرکز شده‌اند. این ذرات که قطری کمتر از ضخامت موی انسان دارند توسط اتومبیل‌ها، نیروگاه‌ها، کارخانه‌ها و … تولید می‌شوند. تحقیقات ثابت کرده‌اند که این ذرات، تاثیرات زیادی روی سلامت قلب می‌گذارند. با این حال امروزه تحقیقات مدرن از تاثیر این ذرات روی مغز خبر می‌دهند.
طی تحقیقاتی که روی جامعه آماری 19 هزار نفری از زنان انجام شد، تاثیر این آلودگی‌ها روی ارتباطات شناختی آنها مورد تائید قرار گرفت. محققان به این نتیجه رسیدند که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض انواع آلودگی‌ها به زوال شناختی زنان منجر می‌شود.
بررسی تاثیرات مادام‌العمر آلودگی روی مغز
آلودگی طیف وسیعی از ذرات منتشر شده از صنایع، آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین و … است. اثرات آلودگی بر مغز امروزه اجتناب‌ناپذیر هستند. شواهد نشان می‌دهند که این تاثیرات، ممکن است بسیار عمیق‌تر از آنچه به نظر می‌رسند، باشند. به همین دلیل باید تمام سیاست‌ها در راستای کاهش این ذرات و یا به حداقل رساندن قرارگیری در معرض آلودگی‌ها تدوین شوند.
این آلودگی‌ها ممکن است روی رشد بهینه مغز تاثیرگذار باشند. قرارگیری در معرض آلودگی‌ها، باعث التهاب مغز می‌شود. این التهاب پاسخ طبیعی مغز در مقابله با آلاینده‌هاست. با این وجود افزایش التهاب در مغز، مغز را با خطر بروز اختلالات و بیماری‌های مختلف روبه‌رو می‌کند. البته التهاب تنها تاثیر آلودگی روی مغز نیست. آلودگی باعث تجمع ذرات مگنتیت و پلاک‌های آمیلوئید در مغز نیز می‌شود.
آسیب مغز در اثر آلودگی هوا، هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حتی بروز اختلالات جزئی، ممکن است عواقب خطرناکی برای مغز داشته باشد. آسیب به سایر اندام‌های بدن را به نوعی می‌توان جبران کرد، اما آسیب به مغز ممکن است باعث ایجاد تغییرات دائمی در آن شود. تحقیقات ثابت کرده‌اند که قرارگیری در معرض آلاینده‌ها، ممکن است روی IQ هم تاثیرگذار باشد. همین موضوع به تدریج روی کیفیت زندگی هم اثرگذار خواهد بود. به این ترتیب اثرات آلودگی بر مغز، چیزی فراتر از آسیب معمولی است.
معرفی چند مورد از مهم‌ترین اختلالات عصبی ناشی از آلودگی هوا
همانطور که اشاره کردیم، انواع آلودگی‌ها روی مغز تاثیر می‌گذارند. این اثرات منجر به بیماری‌ها و اختلالاتی می‌شوند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
بیش فعالی
این اصطلاح برای کودکانی به کار می‌رود که بیش از اندازه شلوغ هستند. تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند، با ریسک ابتلا به بیش فعالی بیشتری مواجه هستند. این موضوع می‌تواند یکی از مهم‌ترین اثرات آلودگی بر مغز کودکان باشد. از طرف دیگر احتمال ابتلای کودکانی که در محیط پاکیزه‌تری زندگی می‌کنند، بسیار کمتر است.
اوتیسم
آلودگی هوا ممکن است باعث افزایش احتمال ابتلا به اوتیسم شود. تحقیقات مختلفی در این زمینه انجام شده‌اند که رابطه بین به دنیا آمدن نوزادان در مناطق آلوده و ابتلا به بیماری اوتیسم را تائید می‌کنند.
ام اس (MS)
یکی از معروف‌ترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های خودایمنی است. قرار گرفتن دائمی در معرض آلودگی هوا، باعث تحریک مکانیزم‌های مختلفی در بدن می‌شود. همین موضوع به تدریج باعث افزایش احتمال ابتلا به ام اس می‌شود. به این ترتیب احتمال ابتلا به ام اس یکی از مهم‌ترین اثرات آلودگی هوا روی مغز است.
افسردگی
قرار گرفتن در معرض آلودگی‌ها با ابتلا به افسردگی رابطه مستقیمی دارد. آلودگی‌ها باعث افزایش سطح کورتیزول در بدن می‌شوند؛ هورمونی که باعث افزایش استرس و اضطراب می‌شود. این هورمون از غده هیپوتالاموس و هیپوفیز ترشح می‌شود. به هر حال مطالعات نشان می‌دهند که انواع آلاینده‌ها روی افسردگی تاثیر می‌گذارند.
اسکیزوفرنی
مطالعات زیادی در خصوص ارتباط بین آلودگی هوا و اسکیزوفرنی صورت گرفته است. این مطالعات ثابت کرده‌اند نوجوانانی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند، احتمال ابتلای آنها به اسکیزوفرنی 60 درصد بیشتر از سایرین است.
آلزایمر
آلزایمر یکی دیگر از مهم‌ترین اثرات آلودگی بر مغز است که بیشتر افراد مسن در معرض ابتلا به آن قرار دارند. مطالعات اپیدمیولوژیک زیادی در این خصوص صورت گرفته است. نتایج این گزارشات نشان می‌دهند که افراد در معرض آلودگی، احتمال ابتلا به آلزایمر بیشتری دارند.
اگر خود یا یکی از عزیزانتان به این بیماری مبتلا هستید، از مشاوره دکتر محسن القاسی بهره‌مند شوید.
اثرات آلودگی بر مغز؛ برای مقابله چه کنیم؟
برای جلوگیری از ابتلا به عارضه‌های مغزی ناشی از قرارگیری در معرض آلودگی، راهکارهای امیدوارکننده‌ای وجود دارند. البته در سالیان اخیر، مواردی مثل کووید 19 هم روی کاهش آلودگی هوا تاثیر به‌سزایی داشته‌اند. در برخی از شهرهای مهم جهان، ازجمله ایالت کالیفرنیای آمریکا، قانونی تصویب شده است که به موجب آن تمام خودروها باید تا سال 2035 برقی شوند.
حمل و نقل در سراسر دنیا، یکی از مهم‌ترین منابع آلودگی و انتشار گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شوند. اگر تولید خودروهای برقی افزایش داشته باشد، می‌توان به کاهش چشمگیر آلودگی‌ها امیدوار بود. کاهش گازهای گلخانه‌ای، اثرات آلودگی بر مغز را کاهش می‌دهد. در کاهش انواع آلودگی‌ها خود مردم هم می‌توانند موثر باشند. محدود کردن مشارکت در تولید آلودگی‌های مختلف، یکی از کوچک‌ترین خدماتی است که هر انسانی می‌تواند در راستای کمک به جامعه انجام دهد.
کلام پایانی
آلودگی هوا یکی از معضلات مهم قرن حاضر به شمار می‌رود. اثرات آلودگی بر مغز امروزه توسط تحقیقات مختلفی ثابت شده‌اند. این تاثیرات حتی می‌توانند تغییرات پایداری در مغز ایجاد کنند. به همین دلیل باید حتی‌الامکان سیاست‌هایی در راستای کاهش آلاینده‌ها اتخاذ شوند یا اینکه قرارگیری در معرض آلودگی‌ها کاهش پیدا کنند.
قرارگیری در معرض آلودگی باعث بروز اختلالات عصبی زیادی می‌شود. این اختلالات عبارتند از اوتیسم، آلزایمر، افسردگی، ام اس، اسکیزوفرنی، بیش فعالی و … . تحقیقات نشان می‌دهند بزرگسالان و کودکانی که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلالات عصبی قرار دارند. در صورت مواجه با مشکلات مغز و اعصاب، نوبت ویزیت دکتر محسن القاسی متخصص مغز و اعصاب را دریافت کنید.
منابع:
- https://ensia.com/features/air-pollution-brain-damage-disease-regulations/https://www.apa.org/monitor/2012/07
- https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2008940117
- 08/smog#:~:text=Over%20the%20past%20decade%2C%20researchers,possibly%20even%20contribute%20to%20depression.https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2008940117
