لخته خون در مغز چرا اتفاق می افتد؟

یکی از موقعیت های بسیار خطرناک در حوزه جراحی های مغز و اعصاب و ستون فقرات، وجود لخته خون در بافت های دستگاه اعصاب مرکزی و به ویژه لخته شدن خون در مغز بیمار می باشد. وجود هر نوع از لخته خونی در مغز و ساختارهای جانبی آن به سرعت منجر به گرفتگی عروق مغزی از هر نوعی می شود. در نتیجه گرفتگی و انسداد جریان خون مغزی طیف وسیعی از وقایع بسیار ناگوار برای سلول ها و بافت های مغزی رخ می دهد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید واقع در خیابان ملاصدرا تهران، دامنه ضایعات ناشی از لخته خون در مغز گستره ای از انواع خفیف و گذرای نارسایی مغزی تا انواع گسترده و شدید سکته های مغزی همراه با فلج و یا خدای ناخواسته مرگ بیمار را با خود به همراه دارد. ایجاد لخته های خونی در دستگاه اعصاب مرکزی ممکن است بنا به دلایل بسیار زیادی رخ دهد و آن زنجیره از اتفاقاتی که منجر به شکل گیری لخته خونی در مغز می گردند، می تواند در هر  سنی و برای هر کسی رخ دهد. چه بسا ممکن است حتی در مغز جنین در حال رشد در رحم مادرش نیز لخته های خونی ایجاد شوند. مهمترین پیامد لخته های خونی مغزی سکته مغزی ناشی از لخته خونی است که به آن سکته مغزی ایسکمیک (انسدادی) می گویند و اکثر سکته های مغزی از این نوع می باشند. در صورت عدم اقدام سریع و به موقع، اکثر سکته های مغزی انسدادی (ایسکمیک) این پتانسیل را دارند که منجر به فوت بیمار شوند. در صورتی که هر کدام از علایم و یا عوارض لخته خونی در دستگاه اعصاب مرکزی را در خود یا اطرافیانتان مشاهده نمودید، بهترین کار این است که برای تشخیص درست و درمان به موقع، در سریعترین زمان ممکن به نزدیکترین واحد درمانی اورژانس مراجعه بفرمایید تا از وقوع پیامدهای ناخوشایند جلوگیری شود.

لخته خون در سر

در علوم پزشکی منظور متخصصان از لخته های خونی شامل دسته یا دسته هایی از انواع مختلف سلول های خونی است که از حالت مایع و سیال خود به شکل ژله مانند یا نیمه جامد و غیر سیال تبدیل شده باشند. اگر از زاویه تکامل زیستی بنگریم، عمل لخته شدن خون در بدن ما فرآیندی لازم برای زنده ماندن و بقای حیات می باشد. ایجاد شدن هر لخته خونی مانعی مهم در مسیر از دست دادن و خروج میزان زیادی از خون از رگ ها و مویرگ های بدن به دلیل بریدگی و یا پارگی عروق بدن محسوب می شود.

از منظر آسیب شناسی پزشکی، آن چه که ارزشمندی و یا خطرناک بودن لخته خونی را مشخص می کند، محل تشکیل شدن آن است. هنگامی که یک لخته خون در درون مویرگ ها، سیاهرگ ها، و یا سرخرگ های بدن ما شکل بگیرد، دیگر عامل نجات بخش به شمار نیامده و مانعی در مسیر جریان طبیعی خون محسوب می شود. چون لخته های خونی به خودی خود حل نمی شوند، وضعیتی بسیار خطرناک ایجاد می شود که متاسفانه در هر نقطه از درون رگ های بدن لخته های خونی شکل بگیرند، در اغلب مواقع به قیمت جان بیماران تمام خواهند شد.

ایا وجود لخته خون در سر خطرناک است؟

از نظر پاتولوژی پزشکی، در حالت عادی یک لخته خونی که ثابت و غیر متحرک بوده و در اندام های انتهایی بدن  (مثل دست ها و پاها) قرار داشته باشد، به طور معمول تهدیدی برای سلامت نبوده و آسیبی به فرد نمی زند. اما همین لخته در صورتی که خرد شود و یا به دلیلی از جای خود به حرکت در آید و به اندام های حیاتی همچون، ریه ها، مغز و قلب برود، می تواند به سرعت منجر به بروز عوارض جبران ناپذیری شود.

به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید تهران، به دلیل اینکه ساختار سلولی و بافتی در مغز ما بسیار فشرده بوده و شبکه مویرگی آن نیز بسیار ظریف و پیچیده می باشد، ایجاد و یا جابجایی لخته خون در مغز، به خاطر انسداد مسیر جریان طبیعی خون مغزی و جلوگیری از رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به بافت ها و سلول های مغزی می تواند منجر به از بین رفتن سلول ها و بافت های تغذیه کننده از آن مسیر خونی گردد.

عامل خطرناک دیگر در مورد لخته خون در سر این است که هر گونه لخته خونی در درون مغز ما به چون در مسیر طبیعی جریان خون مغزی انسداد ایجاد می کند، منجر به تورم مسیر خون مغزی تا قبل از خود می شود. در نتیجه این انسداد که به جراحان مغز و اعصاب به آن ایسکمی یا سکته مغزی ایسمکیم نیز می گویند، در نهایت پارگی و خونریزی مغزی (سکته مغزی هموراژیک) ایجاد خواهد شد.

انواع مختلف لخته خون در مغز کدامند؟

در جراحی مغز و اعصاب دسته بندی انواع مختلف لخته های خونی بر اساس موارد مختلفی امکان پذیر است. به گفته دکتر محسن القاسی دو روش اصلی تقسیم بندی انواع مختلف لخته های خونی در مغز وجود دارند. البته در تمامی روش های دسته بندی لخته خون در سر، ابتدا آنها را بر اساس محل ایجاد به دو دسته اصلی «با منشاء داخل مغز» و «با منشاء خارج از مغز» تقسیم می کنند.

در گام دوم دسته بندی لخته های خونی در دستگاه اعصاب مرکزی بر اساس اندازه و تحرک، آنها را به دو گروه اصلی تقسیم می نمایند که عبارتند از:

لخته خونی ترومبوزی:

به آن دسته از لخته های خونی ترومبوز گفته می شود که لخته هایی ثابت بوده و از محل تشکیل خود حرکت نمی نمایند. این لخته های خونی ترومبوزی در همان محلی که ایجاد شده اند، باقی می مانند و به طور معمول منجر به انسداد (ایسکمی) مسیر طبیعی جریان خونی می شوند.

لخته خونی آمبولیک:

اگر لخته های خونی ترومبوزی به هر دلیلی به قطعات کوچکتری شکسته/ خرد شوند و بعد از آن همراه با جریان خون در سر تا سر بدن به گردش در آیند، به آنها لخته های خونی آمبولیک یا آمبولی گفته می شود.

افزون بر این، نوع دوم دسته بندی لخته های خونی در مغز بر اساس محل کلی شکل گیری آنها بوده و عبارت است از:

لخته های خونی سرخرگی:

منظور از لخته های خونی سرخرگی آن دسته از لخته ها هستند که در سرخرگ های مغزی شکل گرفته و عمدتاً به سرعت منجر به بروز انواع سکته های مغزی می شوند.

لخته های خونی سیاهرگی:

لخته های خونی سیاهرگی در سیاهرگ های مغزی بیمار تشکیل می شوند و طبق بررسی های جراحی مغز و اعصاب، سرعت تشکیل آنها کم می باشد. به دلیل سرعت کند تشکیل لخته های سیاهرگی تا زمانی که آسیب مغزی وارد شده به بیمار زیاد نشود، ممکن است متوجه وجود آنها نگردد. لخته های خونی سیاهرگی شامل انواع و دسته های زیر می باشند:

• لخته ترومبوزی سیاهرگی سطحی:

این لخته های ترومبوزی در سیاهرگ های سطحی درون مغز ایجاد می شوند. لخته های ترومبوزی سیاهرگی سطحی به طور معمول آمبولیک (خرد) نشده و با فشار جریان خون جابجا نمی شوند.

• لخته ترومبوزی سیاهرگی عمیق:

لخته های تروموزی عمیق در یکی از سیاهرگ های اصلی و در عمق مغز و درون ساختارهای مغزی نزدیک به قاعده جمجمه شکل می گیرند.

• لخته آمبولیک ریوی:

این نوع از لخته های آمبولیک (سیار) در سیاهرگ های پای بیماران شکل گرفته و متاسفانه به طور در رگ های ریه (به دلیل باریک بودن و وسیعت زیاد شبکه عروقی ریه ها) گیر کرده و اغلب منجر به مرگ می شوند. گاهی از اواقت نیز بخش هایی از این الخته های آمبولیک ریوی به طور همزمان به مغز بیمار رسیده و منجر به بروز انواع سکته مغزی نیز می شوند.

دلایل لخته شدن خون در سر

طبق برسی های صورت گرفته همه گیری شناسی سازمان جهانی بهداشت، دلایل گوناگون و بعضاً متعارضی در ایجاد لخته خونی در مغز نقش دارند. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، بدون در نظر گرفتن محل و موقعیت منشاء ایجاد لخته های خونی مغزی، موارد زیر به عنوان مهم ترین علت های ایجاد انواع لخته های خونی درون رگی شناسایی شده اند و عبارتند از:

منابع

https://www.narayanahealth.org/blood-clot-in-brain-stroke

https://familydoctor.org/condition/blood-clots/

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17675-blood-clots

https://www.healthline.com/health/how-to-tell-if-you-have-a-blood-clot