در حوزه های مغز و اعصاب به خصوص برای جراحان مغز و اعصاب، ام آر آی مغز یک روش پزشکی متداول و بسیار دقیق با هدف تصویر برداری از ساختارهای ظریف مغزی می باشد. تصویر برداری ام آر آی مغز یک روش کاملاً غیر تهاجمی است که طی آن هیچ گونه سوزن، و یا برشی به بدن بیمار وارد نمی شود و بسیار ایمن می باشد. در تکنیک های تصویر برداری ام ار آی مغزی، با استفاده از گسیل همزمان میدان های الکترو مغناطیسی نیرومند و پالس های رادیویی و با کمک نرم افزارهای پیشرفته کامپیوتری، مجموعه ای از امواج به محدوده سر و گردن ارسال می شوند. با کمک تصویر برداری MRI وضعیت دقیق و ظریف ساختارهای پیچیده درون جمجمه بدون هیچ گونه جراحی برای متخصصان و جراحان مغز و اعصاب قابل مشاهده است. طبق گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، استفاده از تکنیک های پیشرفته تصویر برداری MRI منجر به افزایش بسیار زیاد دقت تشخیص جراحان برای مسایل، بیماری ها و مشکلات جمجمه، سر، ستون فقرات و نخاع و کاهش چشمگیر هزینه های درمانی برای بیماران مغز و نخاع گشته است. به طور کلی مکانیزم کارکردی ام آر آی مغزی به این صورت است که زمانی که بیمار در داخل دستگاه ام آر آی دراز می کشد و دستگاه کار می کند، به طور موضعی و کاملاً موقتی آرایش مولکولی در مولکول های آب موجود در درون بافت ها و سلول های بدن در عضو هدف تصویر برداری تغییر می کند. نرم افزارهای قدرتمند و بسیار پیچیده کامپیوتری نیز به تفسیر و تحلیل این داده ها و تبدیل آنها به عکس های با وضوح بسیار زیاد از اندام های داخلی بدن اقدام می کنند. امتیاز ویژه تصویر برداری ام آر آی MRI در جراحی مغز و اعصاب این است که بر خلاف تصویر برداری های CT اسکن هیچ گونه آسیب و یا خدای ناکرده عوارضی جانبی ناشی از مواجهه با پرتوهای قدرتمند برای بیمار وجود ندارد. با توجه به اینکه تصاویر بدست آمده از ام آر آی بدن دقتی بالای 92 درصد دارند، وجود تصویر برداری های MRI برای تمامی جراحی های مغز و اعصاب به خصوص جراحی با نویگیشن پروتکلی الزامی و امری واجب به شمار می آید.
ام آر آی؛ فناوری تصویربرداری پزشکی غیر تهاجمی
تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام آر آی (MRI) یک فناوری تصویربرداری پزشکی است که از یک میدان مغناطیسی قدرتمند، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده میکند. این ابزار تشخیصی غیر تهاجمی توسط متخصصان مراقبتهای بهداشتی برای تشخیص و نظارت بر طیف گستردهای از مشکلات، از آسیبهای مغزی و نخاعی گرفته تا سرطان و بیماریهای قلبی عروقی استفاده میشود. از این رو در این مطلب، با MRI، کاربرد آن و آنچه بیماران در طول انجام اسکن MRI باید انتظار داشته باشند، آشنا میشویم.
تصویربرداری MRI چگونه کار میکند؟
ام آر آی از آهنربای قوی برای ایجاد میدان مغناطیسی قوی در اطراف بدن بیمار استفاده میکند. هنگامی که بیمار در داخل اسکنر قرار میگیرد، آهنربا پروتونهای موجود در اتمهای هیدروژن بافتهای بدن را تراز میکند. سپس اسکنر امواج رادیویی را میفرستد که باعث میشود پروتونها تراز خود را تغییر دهند. هنگامی که امواج رادیویی خاموش میشوند، پروتونها به تراز اولیه خود باز میگردند و انرژی منتشر میکنند که توسط سیمپیچهای گیرنده اسکنر تشخیص داده میشوند. اسکنر از این اطلاعات برای ایجاد یک تصویر بسیار دقیق از داخل بدن استفاده میکند.
یکی از مزایای این روش تصویربرداری این است که میتواند تصاویری از بدن در چندین صفحه ایجاد کند. به این معنی که پزشکان میتوانند بدن را از زوایای مختلف مشاهده کنند. این موضوع میتواند بهویژه هنگام تشخیص شرایطی که بر مغز یا نخاع تاثیر میگذارد مفید باشد. زیرا به پزشکان اجازه میدهد تا ساختارهای این مناطق را از دیدگاههای مختلف بررسی کنند.
تصویربرداری MRI در چه مواردی استفاده میشود؟
تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام آر آی یک ابزار تشخیصی چندمنظوره است که میتواند برای تشخیص و نظارت بر طیف گستردهای از مشکلات و بیماریها مورد استفاده قرار بگیرد. از این رو برخی از رایجترین کاربردهای MRI عبارتاند از:
- آسیبهای مغزی و نخاعی: اسکن MRI اغلب برای تشخیص آسیبهای مغزی و نخاعی، مانند آسیبهای مغزی تروماتیک، فشردهسازی طناب نخاع و مولتیپل اسکلروزیس استفاده میشود
- سرطان: اسکن MRI برای تشخیص و نظارت بر طیف وسیعی از سرطانها از جمله سرطان سینه، سرطان پروستات و سرطان کبد استفاده میشود
- بیماریهای قلبی عروقی: اسکن MRI برای تشخیص و نظارت بر بیماریهای قلبی عروقی مانند آنوریسم آئورت و آمبولی ریه استفاده شود
- مشکلات مفاصل و استخوان: اسکن MRI میتواند برای تشخیص و نظارت بر مشکلات مفصلی و استخوانی مانند آرتریت، پارگی رباطها و شکستگیها استفاده شود
- مشکلات شکم و لگن: میتوان از MRI برای تشخیص و نظارت بر شرایطی که بر نواحی شکم و لگن تاثیر میگذارد، مانند بیماری کبد، بیماری کلیوی و اختلالات دستگاه تناسلی استفاده کرد
منظور از ام آر آی مغز چیست؟
امروزه بخش عمده فرآیندهای تشخیص طبی متمرکز بر کاربرد تکنولوژی های پیشرفته مهندسی پزشکی در خدمت پزشکان و برای افزایش رفاه بیماران می باشد. یکی از این فن آوری های روز جهان در حوزه تشخیص های مغز و اعصاب و ستون فقرات، ام آر آی مغز است. در حوزه مهندسی پزشکی، منظور از ام آر آی همان تصویر برداری با میدان های تلفیقی الکترو مغناطیسی است که به آن به طور خلاصه تصویر برداری MRI نیز گفته می شود. تصویر برداری با MRI یکی از روش های پیشرفته تشخیصی در حوزه های مختف پزشکی است که در طی آن با استفاده ترکیبی از پالس های امواج رادیویی با میدان های بسیار ریز و ایمن الکترو مغناطیسی کوتاه مدت اطلاعاتی از درون بدن بیمار کسب می شود. در گام بعدی، این اطلاعات توسط سیستم های پیشرفته کامپیوتری به تصاویری دقیق و پر جزئیات از ساختار های ظریف و اندام های درونی بدن تبدیل می شوند.
از جمله مزایای تصویر برداری ام آر آی مغز و ستون فقرات این است که بر خلاف سیستم هایی رایج تصویر برداری سنتی پزشکی که بر پایه اشعه X می باشند (گرافی های رادیولوژی، تصویر برداری ها از دندان در مطب های دندان پزشک، و تصویربرداری های CT اسکن) و بر اثر مواجهه با امواج پر قدرت احتمال بروز سرطان می رود، در تصویر برداری های ام آر آی نخاعی و مغزی، از هیچ گونه از انواع اشعه های یونیزه، خطرناک، و یا پر استفاده ای نمی شود.
مزیت بعدی، دقت بسیار بالای گرافی های تهیه شده توسط سیستم های تصویر برداری MRI است. امروزه با فن آوری های پیشرفته و نوین، دقت و وضوح تصاویر ام آر آی مغزی و نخاعی بیش از 92 درصد می باشد که در مقایسه به دقت 70 درصدی تصویر برداری CT اسکن، ارزشمندی بسیار بالایی دارد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ساختمان پزشکان امید واقع در خیابان ملاصدرا تهران، در جراحی های با نویگیشن (نورو نویگیشن) وجود تصویر برداری ام آر آی مغزی هم پیش از عمل و هم در حین جراحی به عنوان پروتکل استاندارد طلایی محسوب می شود.
ام آر آی مغز چگونه کار می کند؟
همانطور که ممکن است شما قبلاً تجربه تصویر برداری با ام آر آی مغزی و نخاعی را داشته باشید، دستگاه ام آر آی به صورت یک ماشین بزرگ و مدور با فضایی خالی در درونش می باشد (شبیه به یک سیلند بسیار بزرگ) که تعداد بسیار زیادی از میدان های الکترو مغناطیسی بی خطر و نیرومند را در کسری از ثانیه در اطراف بدن بیمار ایجاد می کند. در عین حال به طور همزمان پالس هایی از امواج رادیویی نیز به سمت این میدان های ریز ارسال می شود.
طبق قوانین فیزیک، این میدان های الکترو مغناطیسی کوچک در ترکیب با امواج رادیویی، اتم های هیدروژن موجود در مولکول های آب در درون سلول های بدن فردی که در داخل دستگاه دراز کشیده را تحت تاثیر قرار می دهند و منجر به تغییر موقت در آرایش فضایی آنها را در جهت میدان الکترومغناطیسی می گردند.
همزمان هم پالس هایی از امواج رادیویی که از طرف اسکنرهای ماشین MRI ارسال می شوند به هسته های این اتم های هیدروژن اصابت کرده و مجدداً وضعیت آرایشی آنها را در این میدان ها برای کسری از ثانیه تغییر می دهند
زمانی که این هسته های اتم های هیدروژن مجدداً به حالت عادی خود بر می گردند، یک سری امواج رادیویی تولید می شود (مثل زمانی که به یک ظرف بلوری ضربه می زنیم). این امواج رادیویی بازگشتی توسط سیستم های حس گر فراصوت نیرومند و پیشرفته کامپیوتر MRI دریافت می شوند و با کمک نرم افزارهای بسیار پیشرفته کامپیوتری در نهایت به صورت تصاویر دو بعدی و سه بعدی از ساختارهای بافت ها و اندام های درونی بدن برای ما قابل رویت خواهند شد.
ام آر ای مغز در مقایسه با سایر روش ها چگونه عمل می کند؟
مهمترین برتری های ام آر ای مغزی امنیت و نیز دقت بالای این تکنیک تشخیصی است. همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، هیچ یک از انواع مختلف ام آر آی مغزی و نخاعی هیچ تشعشعی ندارند و به همین علت، برای استفاده در بیمارانی که به خصوص سابقه ابتلاء به سرطان و یا پرتو درمانی داشته اند، بسیار ایمن هستند.
در عین حال، تصویر برداری های ام آر آی MRI را می توان به جای تصویر برداری CT اسکن به خصوص در مواردی که آن دسته از بافت های هدف تصویر برداری که نرم هستند به کار برد. میزان دقت تصویر برداری های ام آر آی نخاعی و مغزی بالای 92 درصد می باشد. در حالی که میزان دقت بهترین سیستم های تصویر برداری CT اسکن جهان در بهترین حالت در حدود 75 درصد می باشد.
نکته مهم در کاربرد تکنولوژی های تصویر برداری این است که تصویر برداری CT اسکن را می توان به سرعت انجام داد و جواب آن نیز به طور معمول به سرعت برای بیماران و پزشکان آماده می شود. اما در حال حاضر تکنولوژی تصویر برداری ام آر آی مغز زمان بر بوده و در فوریت های اورژانسی نمی توان از آن به سرعت استفاده کرد.
آنچه در طول انجام اسکن MRI باید انتظار داشته باشید
اگر برای اولین بار است که باید اسکن ام آر آی انجام دهید، به احتمال زیاد نمیدانید که چه انتظاراتی باید داشته باشید و باید چه کاری انجام دهید. در ابتدا از شما خواسته میشود که هر گونه اجسام فلزی مانند جواهرات، ساعت و سنجاق سر را از بدن خود جدا کنید. روی میزی دراز میکشید که به داخل اسکنر MRI میرود. توجه داشته باشید که بسته به نوع اسکنی که انجام میدهید، ممکن است از شما خواسته شود به پشت، شکم یا پهلو دراز بکشید.
به احتمال زیاد به شما گوشگیر یا هدفون داده میشود تا استفاده کنید، زیرا صدای اسکنر میتواند بسیار بلند باشد. تکنسین اتاق را ترک میکند و اسکن را شروع میکند. شما میتوانید از طریق یک سیستم اینترکام با تکنسین ارتباط برقرار کنید. در طول اسکن، باید بیحرکت بمانید. اسکنر هنگام گرفتن تصاویر، یک سری صداهای کوبنده یا وزوز بلند منتشر میکند. کل فرآیند معمولا بین 15 تا ۶۰ دقیقه طول میکشد.
به طور کلی MRI یک روش بیخطر در نظر گرفته میشود، اگرچه برخی از بیماران ممکن است در اثر بیحرکت دراز کشیدن برای مدت طولانی یا صداهای بلند تولید شده توسط اسکنر احساس ناراحتی کنند. بیمارانی که دارای کلاستروفوبیا (تنگناهراسی) هستند ممکن است این تجربه را بسیار چالشبرانگیز بدانند، زیرا اسکنر MRI یک فضای کوچک و بسته است. در این موارد، ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی ممکن است بتواند گزینههایی مانند MRI باز یا آرامبخش را برای کمک به بیمار در حین اسکن ارائه دهد.
انواع مختلف ام آر آی مغز برای بیماران چه مواردی هستند؟
به واسطه پیشرفت های علمی به کار رفته در فرآیندهای تکنولوژی تصویر برداری های ام آر آی عصبی، میزان دقت و توانایی بررسی های بافتی و سلولی توسط گرافی های ام آر آی چندین برابر بهبود یافته اند. به عنوان نمونه، تکنیک پیشرفته آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی (که آن را با نام آنژیو گرافی مغز MRA هم می شناسند) نوعی خاص از تصویر برداری ام آر آی می باشد که برای بررسی وضعیت گردش خون در شریان های بزرگ و کوچک درون جمجمه و مغز به صورتی کاملاً غیر تهاجمی و ایمن به کار می رود. تکنیک پیشرفته تصویر برداری آنژیو گرافی مغزی MRA را می توان برای بررسی انواع مختلف بیماری های مغزی همچون آنوریسم های مغزی و ناهنجاری های عروق خونی در جمجمه، مغز، طناب نخاعی و ستون فقرات به راحتی، با اطمینان بسیار بالا و بدور از هر گونه جراحی، شکاف، برش، تزریق و یا هیچ آسیب و عارضه ای اجرا نمود.
به گفته دکتر محسن القاسی متخصص جراحی ستون فقرات و مغز و اعصاب، پیشرفت دیگر در حوزه تصویر برداری ام آر آی، روش طیف نگاری تشدید مغناطیسی است که به آن طیف نگاری مغزی یا MRS نیز گفته می شود. روش پیشرفته MRS برای بررسی انواع مشکلات و بی تعادلی های مواد شیمیایی داخل بافت های مغزی و طناب نخاعی به شکل موفقی به کار می رود. با استفاده از تصویر برداری های MRS می توان موارد زیر را به روشی کاملاً غیر تهاجمی در مغز و نخاع مورد بررسی قرار داد:
- عفونت های ویروس HIV/AIDS در مغز بیماران
- انواع سکته های مغزی ایسکمیک و هموراژیک
- اثرات ضربه های مغزی و آسیب های تروماتیک مغزی (TBI)
- بیماری دمانس آلزایمر
- انواع تومورهای مغزی
- مشکلات هوشیاری و انواع کما
- بیماری مالتیپل اسکلروزیس (MS)
علاوه بر موارد فوق الذکر، نوع دیگر تصویر برداری MRI با نام ام آر ای کارکردی (fMRI) یک تکنیک پیشرفته و نوین است که به منظور بررسی وضعیت فعالیت در نواحی خاصی مغز و عملکرد آنها به کار می رود. تکنیک ام آر آی کارکردی (fMRI) برای شناسایی دقیق و درست ضایعات و انواع آسیب های وارد شده به مغز بیماران بر اثر سکته های مغزی هموراژیک و ایسکیمک، انواع تومورهای مغزی، و آسیب های مغزی تروماتیک ابزاری بسیار عالی است.
نحوه کارکرد fMRI به این صورت است که حین اجرای آن، از شما خواسته می شود عملی خاص (مثل کتاب خواندن، تکرار جملات، دیدن تصاویر و یا حتی گوش دادن به صدا/ آهنگ) را انجام دهید. در عین حال نیز به طور همزمان از مغز شما اسکن های MRI در بازه های زمانی بین 2 تا 4 ثانیه به طور مرتب و پشت سر هم به عمل می آید. به این ترتیب جراحان مغز و اعصاب قادرند مشاهده کنند پس از ضایعات و آسیب های مغزی وارده به فرد بیمار، کدام بخش از مغز وی که در حال عادی باید فعال باشد از کار افتاده و یا دچار اختلال، کم کاری، و یا بد کاری شده است.
تصویربرداری ام آر آی برای تشخیص و درمان با خدمات دکتر القاسی
ام آر آی یک ابزار تشخیصی ارزشمند است که تصاویر دقیقی از داخل بدن ارائه میدهد. معمولا برای تشخیص و نظارت بر طیف وسیعی از مشکلات، از جمله آسیبهای مغزی و نخاعی، سرطان، بیماریهای قلبی عروقی، مشکلات مفصلی و استخوانی و مشکلان شکم و لگن استفاده میشود. دکتر القاسی متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات از دانشگاه علوم پزشکى ایران است و شما در صورتی که مشکلاتی در این زمینهها دارید، میتوانید با داشتن اسکن MRI، در مطب دکتر القاسی با پیشرفتهترین تجهیزات، درمان شوید. پس همین حالا با ما برای اخذ نوبت ویزیت تماس بگیرید.
منابع
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22966-brain-mri
https://kidshealth.org/en/parents/mri-brain.html
https://myhealth.alberta.ca/Health/aftercareinformation/pages/conditions.aspx?hwid=ug6576
