از دید عامه مردم انواع مختلف از آسیب دیدگی های دیسک های کمری تحت عنوان دیسک کمر شناخته می شود. آسیب دیدگی های دیسک های کمر شامل انواع مختلفی می شوند که به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، هر کدام دلایل، علایم و عوارض و شیوه های درمانی متفاوتی دارند. در صورت داشتن علایم دیسک های کمر و مراجعه سریع به جراحان برتر مغز و اعصاب و ستون فقرات، با درمان به موقع آسیب دیسک های کمر شما خوب خواهد شد.
آیا بیرون زدگی دیسک کمر قابل درمان است؟
در حوزه جراحی مغز و اعصاب منظور از کمر (بخش لومبار) آن بخش از ستون فقرات است که از زیر قفسه سینه (بخش توراسیک) تا بالای محدوده خاجی (ساکرال) بوده و شامل 5 استخوان مهره بزرگ می شود. در این بخش از ستون فقرات نام گذاری مهره ها به صورت L1 تا L5 می باشد.
مهره های بخش لومبار (کمری) ستون فقرات ضخیم تر، بلندتر، و پهن تر هستند. زیرا این بخش نسبت به سایر بخش های دیگر ستون فقرات با تعداد عضلات بیشتری در ارتباط بوده و همچنین، عمده وزن بدن بر روی بخش کمری (لومبار) ستون مهره ها وارد می گردد.
بخش کمری (لومبار) ستون فقرات شامل 5 دیسک کمر می باشد که به شکل بالشتک های دونات مانند مدور، توپر، و میان تهی هستند. سوراخ وسط دیسک های کمر فضایی است که طناب نخاعی از آن عبور می کند. نقش اصلی دیسک های کمر گرفتن فشار و شوک های وارده به بخش لومبار ستون فقرات ما است. افزون بر ضربه گیری، دیسک های کمری عامل مهمی برای حمایت از ستون فقرات در تحمل وزن بدن می باشند.
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، با توجه به فشار بالای وارده به محدوده کمری، دیسک های کمری (لومبار) در معرض انواع آسیب دیدگی دیسک لومبار (کمر) می باشند که یکی از آنها جابجایی یا بیرون زدگی دیسک کمر است. منظور از بیرون زدگی این است که دیسک های کمر به هر دلیلی از محل اصلی خود در ستون فقرات لومبار خارج شوند.
علل مختلفی می توانند منجر به جابجایی و بیرون زدگی دیسک های لومبار شوند که مهمترین آنها عبارتند از:
- آسیب های تروماتیک ستون فقرات
- حرکات و شوک های ناگهانی
- بلند کردن ناگهانی اجسام سنگین
- پوکی استخوان مهره های کمری
- دژنراسیون و فرسودگی دیسک
- تخریب ساختارهای مهره های دو طرف دیسک
بیرون زدگی دیسک کمر منجر به وارد آمدن فشار شدید به نخاع و ریشه اعصاب شده و علایم و عوارض بسیاری را به همراه دارد. پس از تشخیص تخصصی توسط جراح مغز و اعصاب، روش های متعددی برای درمان و باز گرداندن دیسک بیرون زده به محل خود وجود دارد که عمده این روش های بدون جراحی هستند. معمولاً پزشک معالج شما در ابتدا استراحت مطلق و داروهای ضد درد برایتان تجویز می نماید. در عین حال استفاده از بریس یا کرست ها مخصوص و نیز فیزیوتراپی، کار درمانی، و حرکات اصلاحی نیز بعد از کاهش درد و التهاب عصبی/ نخاعی برایتان تجویز خواهد شد. در صورت رعایت و پیگیری درست دستورالعمل های درمانی، ظرف مدت زمان کوتاهی دیسک شما به جای خود باز گشته و شما قادر به از سر گیری مجدد روال عادی زندگیتان خواهید بود.
آیا پارگی دیسک کمر با استراحت خوب می شود؟
از نظر آناتومی جراحی مغز و اعصاب، تمامی دیسک های ستون فقرات، من جمله دیسک های کمر، یک ساختار مشخص دارند که شامل دو بخش است:
آنولوس فیبروز (پوسته خارجی)
بخش بیرونی هر یک از دیسک ها به نام آنولوس فیبروز یا پوسته خارجی می باشد که شکلی گرد دارد و به صورت یک لایه آستری ضخیم و انعطاف پذیر دور تا دور باقی بخش های دیسک های ستون فقرات را فرا گرفته است. آنولوس فیبروز (پوسته خارجی) دیسک کمر از چندین لایه کلاژنتی به هم پیوسته و انعطاف پذیر تشکیل شده است. نقش پوسته خارجی دیسک، محافظت از بخش های درونی و نیز پخش کردن متوازن فشار به تمامی بخش های ساختار هر دیسک درون ستون مهره می باشد.
نوکلئوس پالپوس (هسته داخلی)
در هر دیسک از ستون فقرات بخش داخلی با نام نوکلئوس پالپوس یا هسته داخلی شناخته می شود. خود نوکلئوس پالپوس نیز شامل دو بخش بخش است: یک شبکه نرم و انعطاف پذیر فیبری که در درون یک ترکیب ژله ای موکو پروتئینی معلق می باشد.
در صورتی که بنا به هر علتی، آنولوس فیبروز دچار تخریب شود و محتویات نوکلئوس پالپوس از درون دیسک به فضای بین مهره ای و یا کانال نخاعی وارد شود، حالت پارگی دیسک کمر رخ می دهد. به طور معمولی پارگی دیسک به دلیل عوامل طبیعی به خصوص فرسودگی ناشی از سن رخ می دهد. گاهی از اوقات نیز به دلیل وارد آمدن فشار بیش از حد ناشی از آسیب های تروماتیک ستون فقرات و یا جابجا کردن بارهای سنگین ممکن است دیسک کمر شما دچار پارگی شود.
به طور معمول استراحت 2 تا 4 روزه به شما کمک می کند تا درد کمر و درد پایتان تسکین بیابد، اما استراحت به تنهایی نمی تواند منجر به بهبود دیسک کمر شما گردد. لازم است در صورت بروز علایم دیسک کمر حتماً به جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات مراجعه نمایید تا ضمن تشخیص دقیق مشکل به وجود آمده درمان های درست و متناسب با وضعیت شما را برایتان ارائه نمایند.
آیا نشستن برای دیسک کمر ضرر دارد؟
در آسیب دیدگی های دیسک کمر، لازم است در گام نخست، به طور دقیق نوع، محل، و وسعت آسیب دیسک های شما مشخص شوند. در عین حال لازم است که مشخص شود به چه میزان و در چه محل هایی دیسک های کمری (لومبار) شما به ریشه های اعصاب و یا طناب نخاعی شما فشار و یا خدای ناکرده آسیب وارده کرده اند. به این منظور در کنار معاینات طبی و عصبی و بررسی علایم و عوارض لازم است تصویر برداری های CT اسکن و یا MRI از ستون فقرات شما به عمل آید. پس از این امر، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات شما می تواند یک برنامه جامع درمانی برایتان تدوین و تجویز نماید.
در گام نخست درمان، لازم است شما چند روز استراحت مطلق داشته و تا جای ممکن دراز بکشید تا فشار از کمر و دیسک های آسیب دیده شما برداشته شود. در عین حال به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، با توجه به علایم و برای کنترل دردهای شما، برایتان حسب مورد داروهای مسکن و ضد درد خوراکی، موضعی (پماد) و یا تزریقی تجویز می شود.
با توجه به اینکه نشستن منجر به وارد آمدن فشار به ستون فقرات شده و اکثر این فشار نیز بر بخش کمری (لومبار) وارد می آید، بنابراین نحوه، محل و مدت زمان نشستن شما می تواند تاثیر بسزایی بر افزایش آسیب دیدگی دیسک کمر شما داشته باشد. به این منظور لازم است دستور العمل های لازم برای مدت زمان، و نحوه نشستن درست را از پزشک معالجتان دریافت نمایید.
البته پس از اجرای فرآیندهای درمانی که شامل دارو درمانی، استراحت مطلق و نیز فیزیوتراپی می باشد، به تدریج وضعیت دیسک های کمر شما بهبود یافته و می توانید مدت زمان نشستن را افزایش دهید. اما به عنوان یک قاعده طلایی به یاد داشته باشید که مدت زمان نشستن طولانی رابطه عکس با سلامت ستون فقرات شما دارد. به همین دلیل توصیه شده است که پس از چند دقیقه نشستن، از جای برخاسته و تمرینات اصلاحی کمر را انجام دهید تا عضلات کمر شما مجدداً حالت قوام یافته و سفت خود را باز یابند و به این ترتیب فشار وارده به دیسک های کمری شما کنترل و کم گردد.
مدت زمان ترمیم پارگی دیسک کمر
مدت زمان لازم برای ترمیم پارگی دیسک کمر شما بستگی کاملی به مجموعه متعددی از عوامل دارد که شامل تعداد دیسک های تخریب شده، محل، وسعت، و میزان ضایعات ناشی از تخریب دیسک می باشند. همچنین سن، وزن، و وضعیت عمومی سلامتی شما تاثیر بسزایی در طول مدت درمان شما خواهند داشت.
به عنوان یک قاعده کلی، درد ناشی از پارگی دیسک کمر با چند روز استراحت به میزان زیادی فروکش نموده و بین 4 تا 6 هفته پس از درمان، به طور کامل مرتفع خواهد شد. مصرف داروهای مسکن، درمان سرد و گرم کردن، فیزیوتراپی، و کاهش و محدودسازی فعالیت های بدنی به شما در تسریع بهبود کمک شایانی خواهند کرد.
اما لازم به ذکر است تمامی این اقدامات تنها منجر به تقویت عضلات اطراف ستون فقرات و کاهش فشار بر دیسک پاره شده شما می شوند و در نهایت درد را کاهش داده و یا حذف می کنند. اما هیچ تاثیری بر ترمیم دیسک پاره شده شما ندارند. بر اساس پیشرفت های پزشکی موجود، تا کنون راهی برای ترمیم پارگی دیسک به جز شیوه های جراحی ستون فقرات وجود ندارد. به دلیل اینکه دیسک ها به دور طناب نخاعی بوده و امکان بریدن طناب نخاعی و ریشه های اعصاب برای جایگزینی ایمپلنت و پروتز بجای دیسک آسیب دیده وجود ندارد. بنابراین، جراح ناچار است تا جای ممکن به حفظ دیسک پاره شده فعلی شما و ترمیم آن بپردازد.
در صورتی که خدای نکرده دچار پارگی دیسک بشوید این مشکل مادام العمر با شما همراه خواهد بود و تنها راه مقابله با آن، مدارا، محدود سازی فعالیت ها در دامنه آسیب زای دیسک، رعایت اصول بیومکانیک و ارگونومی بدن، و نیز انجام حرکات اصلاحی برای تقویت عضلات کمرتان می باشد.
منابع
