بر خلاف تصور عامه مردم، تومور مغزی در خانم ها و آقایان به یک شکل نمی باشد. به این معنا که در عین حال که ممکن است نام، محل، و گرید تومورهای مغزی زنان و مردان مشابه باشد، اما بر اساس بررسی های دقیق پزشکی مشخص گردیده که میزان شیوع و بروز و در برخی موارد علایم تومور مغزی در خانم ها متفاوت از تومور مغزی در آقایان است. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، خوشبختانه بسیاری از انواع تومور مغزی در خانم ها از نوع خوش خیم بوده و شیوه درمان بسیار موثر و کم عارضه ای نیز دارد.
تومور مغزی در زنان
در حوزه جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، انواع تومورهای مغزی و نخاعی در بیماران زن و دختر شامل آن دسته از توده های سلولی و یا غیر سلولی هستند که رشدی نابجا، بی رویه، و خارج از کنترل در دستگاه اعصاب مرکزی بیمار دارند. تومورهای مغزی در محل رشد خود به سایر بافت ها و سلول های مغزی فشار و آسیب وارد می آورند و در صورت رشد و عدم تشخیص، رسیدگی و درمان به موقع می توانند منجر به ضایعات و عوارض غیر قابل جبرانی همچون فلج های مغزی و یا خدای ناکرده مرگ بیمار شوند.
با توجه به نقش زنان در افزایش جمعیت و فرزندآوری و همچنین، حفظ کانون خانواده، وجود تومور مغزی در زنان می تواند آسیب های جبران ناپذیری به فرآیند رشد جمعیتی وارد آورد. اهمیت دیگر تومور مغزی در زنان نسبت به مردان این است که به دلایلی نامشخص انواع خاصی از تومورهای مغزی خوش خیم در زنان بسیار بیشتر شایعترند. معروفترین تومورهای مغزی که در زنان بسیار شایعتر از مردان هستند عبارتند از:
- تومورهای مغزی مننژیوم
- تومورهای مغزی آدنوم (خوش خیم) غده هیپوفیز
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، یکی از فرضیه های موجود برای بالاتر بودن میزان شیوع تومور مغزی خوش خیم در زنان نسبت به مردان، بالاتر بودن سطح هورمون استروژن در بدن و خون زنان می باشد. طبق تحقیقات همه گیری شناختی نیز مشخص شده که برخی از تومورهای مننژیومای مغزی در درون خود دارای گیرنده های اختصاصی استروژن هستند. این وضعیت در زنان باردار که در زمان بارداری دچار تومور مننژیوما می شوند بیشتر مشاهده شده است.
فرضیه دیگر برای دلیل افزایش تشخیص تومورهای مغزی خوش خیم در زنان این است که زنان به دلیل اهمیت دادن بیشتر به وضعیت سلامت و شنانه های خود، مراجعه بیشتری به متخصصان می کنند و در نتیجه تست های تشخیصی و تصویر برداری مغزی CT اسکن و MRI بیشتری نسبت به مردان دارند. به همین علت در زنان فرصت های بسیار بیشتری برای تشخیص طبی انواع تومورهای مغزی خوش خیم و معمولاً بدون علامت وجود خواهد داشت.
با وجودی که هنوز دلایل زیر بنایی و اصلی شیوع و بروز بالاتر موارد تشخیصی تومور مغزی در زنان نامشخص می باشد، نکات زیر از اهمیت شایانی برخوردارند:
- احتمال بروز تومور مغزی مننژیوم در زنان دو برابر مردان است.
- احتمال بروز تومور مغزی آدنوم غده هیپوفیز در زنان بالاتر از مردان است.
- تفاوت در سبک زندگی زنان، تاثیری بر تغییر میزان شیوع و بروز تومورهای مغزی در بین آنها ندارد.
- بسیاری از موارد تومور مغزی در زنان به ویژه تومورهای خوش خیم مغزی، به دلایل ژنتیک و ارثی به وجود نمی آیند.
- تنها عامل شناخته شده خارجی در افزایش احتمال بروز تومور مغزی در زنان، مواجهه با تشعشعات پر قدرت و خطرناک است.
- انواع تومور مغزی در زنان حتی تومورهای خوش خیم (بدون در نظر گرفتن اندازه) نیازمند درمان توسط جراحان برتر مغز و اعصاب می باشند.
مسئله بسیار مهم این است که در صورت وجود علایمی از تومورهای مغزی و نخاعی در زنان و مردان، لازم است حتماً برای تشخیص و ارزیابی های کامل به برترین جراح مغز و اعصاب مراجعه فرمایید. پزشکان پس از معاینات کامل عصبی و تصویر برداری های MRI و CT اسکن از مغز و نخاع شما، در صورت وجود هرگونه تومور، ضایعه و عارضه، به ارائه درمان مناسب و اختصاصی موقعیت شما اقدام خواهند کرد.
علائم تومور مغزی در جوانان دختر
همانطور که بیان شد، بیشترین میزان شیوع و بروز تومور مغزی در زنان و جوانان دختر به طور معمول شامل انواع تومورهای مننژیومای مغزی و نیز تومورهای آدنوم هیپوفیز می باشند.
در صورتی که مننژویم به عنوان تومور مغزی در جوانان دختر وجود داشته باشد، اغلب آنها صبح زود با سر دردهای شدید از خواب بیدار می شوند. در برخی موارد تومور مغزی در زنان از نوع مننژیوم، بیماران گزارش می دهند که این سر دردهای صبحگاهی آنها را از خواب بیدار می کند. تومورهای مغزی مننژیومای خوش خیم می توانند حتی منجر به بروز و تشنج در زنان و دختران شوند. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، در صورتی که خانم ها با سر دردهای صبحگاهی شدید مواجه می شوند که به داروهای عادی مسکن پاسخ نمی دهند، حتماً باید به جراح مغز و اعصاب مراجعه فرمایند. در صورتی که این سر درد صبحگاهی همراه با تشنج باشد، زن بیمار را راهی بخش اورژانس خواهد نمود. سایر علایم احتمالی برای تومور مننژیوما در زنان عبارتند از:
| ضعف در دست ها و یا پاها | بی حسی در صورت، دست ها و یا پاها |
| مشکلات گفتاری و زبانی | از دست دادن شنوایی |
| از دست دادن حافظه |
تومورهای آدنوم غده هیپوفیز نیز می توانند به عنوان تومور مغزی در زنان منجر به ایجاد انواع تغییرات در غده هیپوفیز مغز آنها شده و در نتیجه چرخه قاعدگی ماهانه زنان و دختران را دگرگون و بهم ریخته نمایند. تومورهای آدنوم غده هیپوفیز در زنان می توانند منجر به مشکلات بینایی نظیر کاهش میدان دید به خصوص کاهش دید جانبی و نیز تاری دید گردند. افزون بر این تومور آدنوم غده هیپوفیز در دختران و زنان می تواند بسته به محل تشکیل و ضایعه، منجر به تغییر وزن، سایز (ابعاد)، سطح انرژی، تشنگی، حجم ادرار، و حتی سایز کفش گردد.
زمانی که بیمار با علایم تومور مغزی به جراح مغز و اعصاب مراجعه می کند، فرآیند کامل تشخیصی با گرفتن شرح حال، تغییرات ایجاد شده در روال عادی زندگی و معاینات کامل عصبی آغاز می شود. در ادامه آزمایش های تشخیصی به ویژه تصویر برداری های CT اسکن و MRI از سر بیماران، آزمایش خون، و در صورت نیاز کشیدن آب نخاع برای سنتز مایع مغزی نخاعی تجویز خواهند شد تا به طور دقیق منشاء علایم ایجاد شده در زنان و دختران مشخص گردد.
درمان تومور مغزی در زنان
روش های درمانی برای تومورهای مغزی زنان بستگی به عوامل متعددی دارد که شامل دو دسته عوامل مرتبط با تومور و عوامل مرتبط با بیمار می شوند. عوامل مرتبط با تومور برای انتخاب شیوه مناسب درمانی، شامل نوع، محل، وسعت، گرید، و میزان ضایعات تومور مغزی در زنان هستند. عوامل مرتبط با بیمار در انتخاب نوع موثر و مناسب درمان تومور مغزی در زنان نیز عبارتند از:
- سن بیمار مبتلا به تومورهای خوش خیم/ بدخیم
- وضعیت سلامت و توان بدنی فعلی بیمار
- سابقه درمانی و پزشکی بیمار
- سابقه ابتلا به انواع تومورهای سرطانی/ غیر سرطانی
- شیوه های قبلی درمان تومورهای سرطانی/ غیر سرطانی در بیمار (در صورت ابتلای قبلی به تومور)
در صورتی که تومور مغزی در زنان از نوع خوش خیم، کوچک، بدون علامت، با سرعت رشد اندک و در محلی غیر حساس باشد، به طور معمول جراح مغز و اعصاب شما تنها به نظارت و پایش ادواری تومور می پردازد. به این معنا که طی فواصل زمانی منظم با تصویر برداری های MRI و CT اسکن به بررسی وضعیت تومور، سرعت رشد، میزان وسعت، و عوارض و ضایعات احتمالی آن می پردازید.
در صورتی که تومور شما بدخیم و یا دارای علایم و عوارض باشد، شیوه های درمانی متعددی قابل اجرا هستند. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات تهران، در حال حاضر در مورد بسیاری از تومورهای مغزی شناخته شده، با توجه به پیشرفت های وسیع مهندسی پزشکی، شیوه های جراحی تخلیه تومور به روش جراحی بسته و نورو آندوسکوپی (جراحی آندوسکوپی مغز) ایمن ترین راهبرد درمانی هستند.
در صورتی که به واسطه تعدد و پخش شدن تومور، قرار گیری در محل حساس، عدم امکان تخلیه کامل تومور به دلیل محل قرار گیری دور از دسترسی، و یا ناتوانی بیمار در تحمل جراحی مغز، نتوان به تخلیه کامل تومور مغزی در زنان اقدام نمود، جراح مغز و اعصاب برای تکمیل درمان شما از سایر روش های درمانی استفاده می نماید.
این روش های شامل انواع رادیو تراپی (پرتو درمانی) یک یا چند جلسه ای، طیف وسیعی از شیمی درمانی ها، کاشت ایمپلنت دارویی در اطراف محدوده تومور، و دارو درمانی برای کاهش علایم و عوارض تومورهای مغزی شما هستند. تنها در صورتی که شما پیشتر برای درمان تومورهای مغزی دیگری پرتو درمانی دریافت کرده باشید، گزینه رادیو تراپی (پرتو درمانی) ممکن است از فرآیند درمان شما حذف شود، زیرا مواجهه زیاد با پرتوهای پر انرژی به کار رفته در رادیو تراپی خود ممکن است عاملی برای بروز سرطان و یا تومورهای مغزی دیگر شوند.
در صورتی که خدای ناکرده تومور مغزی در زنان مجدداً بنا به هر دلیلی عود نماید، ممکن است بنا به صلاحدید جراح مغز و اعصاب معالج شما، هر یک از روش های درمانی دوباره تکرار گردند.
پس از اتمام فرآیند درمان تومور مغزی در زنان، به طور معمول برای بازگشت مغز و بدن شما به کارکردهای قبلی، لازم است حسب محل تومور و نوع ضایعات و عوارضی که ایجاد نموده برای شما طیف متنوع و وسیعی از توانبخشی تجویز شود. به طور معمول توانبخشی های پس از جراحی تومور مغزی در زنان می توانند شامل یک یا چند مورد از گزینه های زیر باشند:
| فیزیوتراپی | بیو فیدبک |
| کار درمانی | نورو فیدبک |
| عطر درمانی | اکسیژن درمانی پر فشار |
| ماساژ درمانی | آب درمانی |
| طب سوزنی | توانبخشی عصبی شناختی |
| روان درمانی |
منابع
