در حوزه جراحی مغز و اعصاب منظور از دیسک گردن، هر گونه آسیب به دیسک های محدوده سرویکال (گردنی) در بیماران می باشد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، گاهی از اوقات دیسک گردن منجر به سر دردهای خاصی می شود که به آنها سر درد سرویکو ژنیک می گویند که ممکن است حتی با جراحی دیسک های گردن نیز برطرف نشده و نیازمند مراقبت های اختصاصی باشد.
علائم سر درد ناشی از دیسک گردن
در جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، بخش گردنی یا سرویکال، بالاترین بخش از ستون فقرات محسوب می شود. بخش گردنی درست از زیر جمجمه شروع شده و تا محدوده صدری (قفسه سینه) ادامه دارد. بخش سرویکال (گردنی) در ستون مهره ما دارای 7 استخوان می باشد که توسط 6 ساختار حفاظتی به نام دیسک از هم جدا شده اند.
دیسک ها به طور عام و دیسک های گردن به طور خاص یک ساختار مدور بالشتکی مملو از مواد مایع ژلاتینی می باشند که بخش میانی آنها سوراخی برای عبور طناب نخاعی دارد. دیسک های گردن نقش پایدار سازی گردن، گرفتن فشارها و شوک های مکانیکی وارده به ساختار گردن و جمجمه و در عین حال عامل متحرک شدن گردن می باشند. چرخ 180 درجه ای ساختار گردن و به تبع آن جمجمه، مدیون وجود دیسک های گردن می باشد.
دیسک گردن به ما این اجازه را می دهد که سر و گردن ما به هر جهتی که مایلیم بچرخند. مانند هر ساختار مکانیکی دیگری در جهان هستی، دیسک های ناحیه گردنی (سرویکال) نیز در طی زمان به مرور و بر اثر فعالیت و افزایش سن (پیری) دچار فرسودگی و دژنراسیون می گردد. در نتیجه فضای بین مهره های ستون فقرات در گردن کمتر شده و ریشه های اعصاب تحت فشار (گاز گرفتگی) قرار می گیرند. به این وضعیت بیماری های دژنراتیو دیسک گردن گفته می شود که حدود 60 درصد جمعیت بالای 40 سال را در کل جمعیت انسانی دچار می کند.
گاهی از اوقات نیز ممکن است دیسک های گردن دچار پارگی و یا ترکیدگی شود. در این وضعیت پوسته سفت بیرون دیسک بنا به دلایلی تخریب شده و قطعاتی از آن لابلای ریشه های اعصاب و یا طناب نخاع قرار می گیرد و یا حتی در شرایط شدیدتر محتوای ژلاتینی درون دیسک بیرون زده و به ساختارهای عصبی مجاور خود فشار وارد می آورد. در برخی از موارد نیز دیسک های گردن از جای خود جابجا شده و مجدداً به طناب نخاعی و یا ریشه های اعصاب گردنی فشار و آسیب وارد می آورد.
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، فرآیند فرسودگی دیسک های ستون فقرات به کندی و در طی زمانی طولانی صورت می گیرد، در حالی که پارگی دیسک های گردن و یا جابجایی آن در اکثر اوقات در نتیجه آسیب های تروماتیک مغزی، آسیب های تروماتیک ستون فقرات، و یا در نتیجه شوک های شدید وارده به سر، گردن و بالا تنه به وجود می آیند.
شایع ترین و رایج ترین علایم بیماری های و آسیب دیدگی های ساختارهای دیسک گردن شامل دردهای گردن، سر درد، و خشکی گردن می باشد. به این گونه سر دردها در جراحی مغز و اعصاب سر دردهای گردنی (سرویکو ژنیک) گفته می شود. سر دردهای سرویکو ژنیک یک درد تقریباً ثابت و با حالت خفه و گنگ دارند. اما گاهی از اوقات سر دردهای ناشی از دیسک های گردنی ممکن است بسیار شدید باشند.
سر درد سرویکو ژنیک ابتدا به صورت یک درد مقطعی و موقت ظاهر شده و به تدریج تبدیل به یک سر درد پیوسته، تمام عیار و ادامه دار می گردد. ویژگی های بارز و اصلی سر درد ناشی از دیسک گردن عبارتند از:
- دردی که از پشت گردن شروع شده و به سمت پیشانی، اطراف چشم، شقیقه و گوش گسترش می یابد.
- درد در راستای شانه و بازو در همان سمت درد گردن
- کاهش انعطاف پذیری گردن
- تورم چشمان و تاری میدان دید در همان سمت سر درد و گردن درد
- دردی که همیشه یک طرف گردن و سر را شامل شده و گاه در موارد نادر ممکن است دو طرفه باشد.
- هنگام عطسه، سرفه، فشردن پشت گردن، یا حرکات ناگهانی سر درد شروع می شود.
دیسک گردن و سرگیجه
سرگیجه ناشی از دیسک گردن که به آن سرگیجه سرویکال یا سرگیجه سرویکو ژنیک نیز گفته می شود، وضعیتی است که طی آن به دلیل آسیب دیدگی دیسک یا دیسک هایی در ناحیه گردن، هم سر درد و هم سر گیجه به طور همزمان در بیمار ایجاد می شوند. یکی از نکات جالب توجه این است که سر گیجه دیسک گردنی شما در بسیاری از اوقات سال ها پس از بروز آسیب به دیسک های گردنی خود را نشان می دهد.
علایم سرگیجه دیسک های گردنی عبارتند از:
| خواب آلودگی | مشکلات هماهنگی بدنی |
| احساس عدم تعادل و عدم ثبات | تغییر حالت بدن |
| سرگیجه | حالت تهوع و استفراغ |
| احساس معلق و شناور بودن در فضا | درد گردن |
| سبک سری | سفتی و خشک شدن گردن |
| سر درد | مشکلات بینایی همچون حرکات سریع چشم و خستگی بینایی |
تفاوت سرگیجه ناشی از دیسک های گردن با سرگیجه های دیگر این است که در سرگیجه سرویکو ژنیک شما احساس چرخیدن را ندارید. در عوض احساس شما نوعی سبک سری و یا شناور بودن می باشد. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، علایم و عوارض سرگیجه دیسک های گردن ممکن است همپوشانی و شباهت زیاد با برخی مشکلات گوش داخلی داشته باشند که عبارتند از:
- التهاب عصب وستیبولار (نوریت وستیبولار)
- التهاب لابرینت
- سرگیجه خوش خیم وضعیتی پاروکسیمال (BPPV)
- نوروینوم آکوستیک (شوانوم وستیبولار)
برای درمان سرگیجه های ناشی از دیسک های گردن، در گام نخست لازم است که به درمان خود آسیب دیدگی دیسک سرویکال پرداخته شود. همچنین، شیوه های درمانی زیر را می توان برای درمان سرگیجه دیسک سرویکال به کار برد:
- فیزیوتراپی
- کار درمانی
- کایروپراکتیک
- توانبخشی وستیبولار (اصلاح حرکات چشم، اصلاح حرکات گردن، اصلاح تعادل، اصلاح راه رفتن)
- دارو درمانی (شل کننده عضلات، مسکن ها، داروهای اختصاصی کاهش سرگیجه)
درمان دیسک گردن و سر درد
درمان دیسک گردن به شیوه های متعددی صورت می گیرد. بسته به تعداد دیسک های آسیب دیده، محل، میزان، و وسعت آسیب و همچنین آسیب های وارده به ریشه های اعصاب و طناب نخاعی، روش درمانی انتخابی توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات برای آسیب دیدگی دیسک های گردن شما متفاوت خواهند بود.
به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات تهران، در گام نخست درمانی، یک دوره کوتاه مدت از استراحت، درمان دارویی برای کاهش درد، و فیزیوتراپی برای بهبود نیرومندی، انعطاف پذیری، و وضعیت گردن برای شما تجویز خواهد شد.
برای اجتناب از تشدید درد دیسک های گردن و سر دردهای سرویکو ژنیک توصیه های حرکتی و فعالیتی زیر بسیار کاربردی و عملی هستند:
- اجتناب از فعالیت های بدنی شدید کاری و ورزشی
- اجتناب از حرکت هایی که درد را تشدید می کنند (چرخاندن سر و گردن به طور ناگهانی به یک سو)
- اصلاح حالت های خواب (تغییر بالش، خوابیدن به پشت، اجتناب از خوابیدن به پهلو و شکم، و…)
- کاهش فعالیت های روزانه
می توان از طیف وسیعی از داروهای خوراکی نیز بر کاهش درد دیسک های گردن و سر درد دیسک گردنی استفاده نمود که عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (ایبو پروفن)
- شل کننده های عضلانی
- استروئیدهای خوراکی
- داروهای اپیوئیدی (مرفین، کدئین)
تقویت عضلات گردن می توانند منجر به کاهش فشار وارد بر دیسک های گردن آسیب دیده و در نتیجه کاهش درد ناشی از آنها شود. در این راستا تمرینات فیزیوتراپی، طب فیزیکی، کایروپراکتیک، و نیز حرکات اصلاحی بسیار موثر می باشند.
اگر فیزیوتراپی، طب فیزیکی، و دارو درمانی با داروهای خوراکی برای درمان دردها و آسیب های دیسک گردن شما موثر نباشند، تزریق داروهای مسکن به محل دیسک آسیب دیده در خط گزینه های درمانی قرار خواهد گرفت. در این روش ابتدا با استفاده از روش فلوروسکوپی نورو نویگیشن ایجاد نموده و محل درد و دیسک آسیب دیده به دقت مشخص می شوند. سپس، جراح مغز و اعصاب با احتیاط و دقت کامل از طریق سوزن های مخصوص داروهای مسکن را به محل ضایعه تزریق می نماید. داروهای تزریقی مسکن های استروئیدی بوده که یا به درون کانال نخاعی تزریق می شوند و یا در محدوده ریشه اعصاب نخاعی.
روش های دیگر درمانی برای آسیب دیدگی دیسک های سرویکال (گردنی) شما شامل استفاده از تکنیک های سرد و گرم کردن، ماساژ درمانی، و استفاده از گردنبندهای طبی می باشند. در صورتی که هیچ یک از روش های فوق الذکر برای درمان آسیب دیسک های گردن شما موثر واقع نشوند، به ناچار جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات از روش های جراحی استفاده خواهد نمود.
در صورتی که سر درد ناشی از دیسک گردن شما با درمان دیسک های گردنی بهبود نیابد، هیچ درمان خاصی برای سر دردهای سرویکو ژنیک وجود نخواهد داشت و رویکردهای توانبخشی و درمان تنها متمرکز بر کاهش سردردهای گردنی (سرویکو ژنیک) ناشی از دیسک های گردن می باشد. روش های عمده مداخله ای درمانی برای سر درد دیسک گردن عبارتند از:
- طب فیزیکی و کایروپراکتیک
- تحریک الکتریکی پوستی عمیق (TENS)
- جابجایی بافت نرم با ابزار (IASTM)
- دارو درمانی (داروهای میگرن، داروهای سر درد تنشی، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، داروهای ضد تشنج، داروهای ضد صرع، داروهای بی حسی موضعی، شل کننده های عضلانی، سم بوتولینوم)
- تمرینات حرکات اصلاحی
- روان درمانی (رفتار درمانی شناختی، بیوفیدبک)
- طب سوزنی
- ماساژ درمانی
منابع
