در حوزه جراحی مغز و اعصاب، کیست مغزی کلوئیدی به یک کیسه خوش خیم پر از مایع گفته می شود که در فضایی خالی از درون مغز ما که بطن سوم نام دارد، ایجاد شده باشد. منظور از خوش خیم بودن کیست مغزی کلوئیدی این است که کیست کلوئید مغزی یک بافت سرطانی، تهاجی، و گسترش یابنده (متاستاتیک) نیست. از نظر پاتوفیزیولوژی، مایع محتوی درون کیست ها، یک فرمول ترکیبی پروتیئنی دارد. نکته جالب توجه این است که در علوم اعصاب و نورو آناتومی، کیست های مغزی به عنوان تومور مغزی تمام عیار و حقیقی به شمار نمی آیند. اما از بعد اقدامات درمانی جراحی مغز و اعصاب، جزو طبقه بندی تومورهای مغزی قرار می گیرند. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، یک کیست مغزی کلوئیدی می تواند دارای علایم و در نتیجه نیازمند درمان جراحی باشد. خوشبختانه کیست کلوئید مغزی به طور معمول خوش خیم و غیر سرطانی است. اگر در وضعیتی خاص یک کیست مغزی بزرگ و دارای عوارض شده باشد، می توان با استفاده ار تکنیک های پیشرفته جراحی مغز و اعصاب، و به طور خاص تکنیک های نورو آندوسکوپی و جراحی های میکروسکوپی مغزی، به درمان و تخلیه کیست مغزی اقدام نمود. در صورتی که با علایم و عوارضی مشابه کیست های مغزی کلوئیدی مواجه شدید، لازم است هر چه سریعتر برای تشخیص به موقع و انجام اقدامات درمانی مناسب به بهترین جراح مغز و اعصاب مراجعه بفرمایید.
کیست مغزی چیست؟
در حوزه تخصصی جراحی مغز و اعصاب، منظور از کیست مغزی یک توده شبیه کیسه یا ساک است که مثل بادکنک می باشد. از نظر محتوایی، ممکن است درون کیست مغزی شامل مواردی نظیر مایع مغزی نخاعی (CSF)، خون و سلول های خونی، بافت های زنده و یا حتی خدای ناکرده سلول های تومور (سرطانی و یا غیر سرطانی) وجود داشته باشند.
خوشبختانه طبق بررسی های صورت گرفته جهانی در حوزه جراحی مغز و اعصاب، به طور معمول کیست های مغزی و کیست های طناب نخاعی در انسان غیر سرطانی می باشند. طبق تجارب متعدد بالینی و جراحی دکتر محسن القاسی، کیست های مغزی ممکن است در همه نقاط حساس و/ یا غیر حساس از ساختارهای مغزی و نخاعی بدن ما ایجاد شوند. نکته بسیار حائز توجه این است که کیست مغزی در انسان ممکن است حتی در درون و یا در کنار تومورهای مغزی دیگر هم ایجاد شده و یا جزئی از آنها باشد.
کیست مغزی کلوئیدی چیست؟
در جراحی های مغز و اعصاب منظور از کیست مغزی کلوئیدی آن دسته از کیست های مغزی هستند که به طور معمول و عمده در بطن سوم شکل می گیرند. منشاء کیست مغزی کلوئیدی بافت اپیتلیال یا همان بافت پوششی می باشد.
طبق بررسی های پرونده های پزشکی بیماران مغز و اعصاب، کیست کلوئیدی مغز به طور معمول بدون هیچ علایم و نشانه ای است. اما گاهی از اوقات و در مواردی نادر، ممکن است در یک بیمار منجر به وضعیت هیدروسفالی شدید و عمیق شود. وضعیت هیدروسفالی حالتی است که طی آن مایع مغزی نخاعی درون فضای جمجمه و نخاع بیش از اندازه استاندارد آن می شود که به دلیل افزایش تولید این مایع و یا انسداد مسیر تخلیه آن از این فضا به وجود می آید.
اینکه از نظر آناتومی اعصاب، کیست های مغزی به خصوص کیست های کلوئیدی تومور مغزی نیستند، اما در دسته بندی جراحی مغزی به عنوان تومورهای اولیه مغزی طبقه بندی شده اند. طبق گزارش های اپیدمیولوژی سازمان جهانی بهداشت (WHO) از جنبه آماری، کیست های مغزی کلوئیدی حدود دو درصد از تومورهای اولیه مغزی را تشکیل می دهند. از نظر زمان بندی سنی تشخیصی، کیست های کلوئیدی مغزی به طور معمول در سنین میانسالی و حدوداً بین 30 تا 40 سالگی تشخیص داده می شوند.
کیست مغزی کلوئیدی درون بطن سوم
کیست مغزی کلوئید به طور معمول در اکثریت اوقات در بیماران مغز و اعصاب در بطن سوم مغزی شکل می گیرد. به همین دلیل به آن کیست کلوئید بطن سوم نیز گفته می شود. کیست مغزی کلوئید در بطن سوم یک کیسه عمدتاً پر از مایع است که داخل فضای بطنی درون مغز که آن هم مملو از مایع مغزی نخاعی CSF است تشکیل می شود. به گفته دکتر محسن القاسی جراح مغز و اعصاب، به طور معمول کیست مغزی کلوئیدی در بخش جلو و بالای بطن سوم مغزی تشکیل می شود و از نظر ظاهری نیز دارای شکلی متقارن می باشد.
کیست مغزی کلوئیدی درون بطن سوم مغز در محل تقاطع این بطن با بطن های جانبی (لترال) شکل می گیرد. هم امر گاه می تواند سبب مسدود شدن مسیر طبیعی جریان مایع مغزی و نخاعی (CSF) در سر بیمار و در نتیجه بروز وضعیت اورژانسی هیدروسفالی شود. هیدروسفالی وضعیتی بالقوه تهدیدگر زندگی است که در آن حجم مایع مغزی نخاعی CSF داخل فضای جمجمه به بیش از حد نرمال و قابل تحمل آن برای فرد می رسد. کیست مغزی کلوئید در بطن سوم مغز دارای یه لایه غشای نازک در اطراف خود و یک مرکز پر از مایع می باشد.
آیا کیست های مغزی کلوئیدی خطرناک هستند؟
طبق تجربه و سوابق بیماران جراحی مغز و اعصاب دکتر محسن القاسی، به طور معمول کیست های کلوئیدی مغزی در انسان خطرناک نمی باشند. می توان به جرات گفت اکثریت موارد کیست مغزی کلوئیدی جزو تومورهای اولیه خوش خیم به حساب می آیند. جالب اینجاست بیشتر آنها هم به طور معمول بدون علامت بوده و تا پایان عمر بیمار به شکلی مسالمت آمیز در بدن وی باقی می مانند.
تنها در صورتی که کیست های کلوئیدی مغز در بطن سوم رشد نمایند و به اندازه خطرناکی برسند (یعنی در حدی که کانال های ارتباطی بطن سوم را بتوانند پر کنند) این احتمال وجود دارد که منجر به مسدود شدن مسیر طبیعی جریان مایع مغزی نخاعی CSF گردند.
همانطور که پیشتر بیان شد، بزرگی بیش از حد کیست های مغزی کلوئید منجر به افزایش فشار در درون ساختار جمجمه، افزایش حجم مایع مغزی نخاعی CSF درون جمجمه و در نتیجه بروز وضعیت حاد هیدروسفالی می شود.
در صورت بروز هیدروسفالی، کیست کلوئید خوش خیم هم می تواند منجر به بروز سردردهای وحشتناک، مشکلات مختلف بینایی، دشواری های حافظه (فراموشی های مختلف)، و حتی خدای ناکرده از دست دادن هوشیاری و اغماء (کما) گردد.
افزون بر موارد فوق، لازم به ذکر است که کیست کلوئیدی مغزی موجود در بطن سوم مغزی در صورت رشد خود می تواند به ساختارهای عصبی پیرامونش فشار وارد کند و در نتیجه، ساختارهای مغزی دخیل در فرآیندهای حافظه کوتاه مدت و بلند مدت و یا کرتکس های پردازش بینایی را تحت تاثیر قرار داده و یا حتی در مواردی مختل نماید.
علت به وجود آمدن کیست کلوئید
تا زمان نگارش این مطلب طبق تحقیقات جراحی مغز و اعصاب هنوز علت مشخصی برای به وجود آمدن کیست مغزی کلوئید یافت نشده است. اما به زعم متخصصان نورو آناتومی، به نظر می رسد منشاء کیست های مغزی به دوران رشد جنینی در داخل رحم مادر باز می گردد.
طبق بررسی های بافت شناسی، جنس دیواره غشایی کیست های کلوئید مغزی باقی مانده ای از بافت های طبیعی بدن در دوران جنینی می باشد. جالب اینجاست که بر اساس بررسی های همه گیری شناسی، هیچ کدام از علت های معروف و شناخته شده ژنتیکی، مادرزادی، محیطی، و یا وراثتی در زمینه بروز کیست های کلوئیدی در مغز نقشی نداشته اند.
حتی مواجهه مادران باردار با پرتوهای زیان بار (اشعه ایکس، رادیوتراپی، انفجارهای اتمی، و…)، استفاده از تلفن های همراه، یا بیماری ها و مشکلات دوران بارداری مادر هم هیچ نقش خاص و معناداری در به وجود آمدن کیست های مغزی کلوئیدی نداشته اند.
یکی از موارد اپیدمیولوژی شایان ذکر این است که کیست های مغزی کلوئیدی درون بطن سوم مغزی در اطفال زیر 10 سال بسیار نادر می باشند و بنابراین، به نظر محققان، آغاز رشد این دسته از کیست های مغزی در دوره های بزرگسالی است.
منابع
