فرکانسهای مغز
مغز یکی از اعضای بدنه که علاوه بر شیمیایی بودن، الکتریکی هم هست. ترکیب این دو ویژگی اون رو به یه عضو الکتروشیمیایی تبدیل کرده. شاید با شنیدن این عتوان یاد مباحث شیمی دبیرستان افتاده باشید. درست حدس زدید، مغز میتونه با این اوصاف برق تولید کنه. دانشمندا معتقدن اگه مغز با تمام قدرت کار کنه تا 10 وات برق تولید میکنه.
به صورت دقیقتر مغز از خودش 5 مدل موج ساطع میکنه. که این 5 موج بسته به اثری که میخوان بذارن، با بسامدهای متفاوتی منتشر میشن.
شاید اسم این امواج رو شنیده باشید. به اونا امواج آلفا، بتا، گاما، تتا و دلتا گفته میشه که همهشون همزمان کار میکنن، اما توی حالتهای مختلف یکی از این موجها غالب هستش.
نورون مغز
از طرفی اثرات آلودگي هوا، باعث خستگي زودرس، افسردگي، اضطراب، اختلالات شناختي و حتي آلزايمر میشه.
مسموميت با سرب هم توی نوزادي يا دوران كودكي، ميتونه اثرات رواني، اجتماعي و عاطفي طولاني مدت، داشته باشه.
در واقع قرار گرفتن در معرض سرب توی كودكي ميتونه عملكرد شناختي رو کم کنه. این مواجهه حتا ميتونه روی حافظه كلامي و روون صحبت کردن هم اثر بذاره
پرخاشگري، مشكلات خواب و افزايش بزهكاري هم به اثر سرب روی مغز ارتباط داره.
کم شدن قوای شناخت مغزی، تغییرات ساختمانی توی مغز و آسیبای نامرئی، کم شدن اکسیژنرسونی به مغز و در نتیجه از کار افتادن مغز، اختلال توی حافظه و کند شدن عملکرد ذهنی، متاسفانه از عوارض دیگه اثرات آلودگي هوا روی سيستم مغز ما انسانهاست.
در واقع مغز هم مثل بقیه اعضای بدن در برابر آلودگیهای محیطی آسیبپذیره. یه سری شواهد نشون میدن که آلودگی هوا حتا با اختلالات طیف اوتیسم هم ارتباط داره.
با اینکه اختلالای عصبی ویژگیهای خاصی دارن، ولی خیلی از اونا تغییرات بافتی مشابهی رو توی مغز به وجود میارن که آلودگی هوا ممکنه اونا رو تشدید کنه.
ذرات فلزی وقتی به مغز میرسن، میتونن مستقیما به نورونها آسیب برسونن. این ذرات میتونن با اختلال توی تنظیم فعالیت میکروگلیا و سلولهای ایمنی مغز، آسیبای زیادی به وجود بیارن. میکروگلیا ممکنه ذرات آلودگی هوا رو با عوامل بیماریزا اشتباه بگیره و در نتیجه مواد شیمیایی رو برای از بین بردنشون آزاد کنه. این مواد شیمیایی میتونن جمع بشن و التهاب ایجاد کنن. التهاب مزمن توی مغز، توی تخریب سلولای عصبی نقش داره.
شاید جالب باشه بدونید که هوای آلوده به عنوان یه عامل خطرساز محیطی باعث پیری مغز میشه.
آلودگی هوا قبل از تولد روی ما میذاره!
اما یه نکته مهم دیگه اثریه که اثرات آلودگی هوا قبل از تولد روی ما میذاره!
در واقع زندگی در شهرهایی که هواشون آلودهس، باعث تغییراتی در جنین زنان باردار میشه. توی یه تحقیق مشاهده کردن آلودگی هوا در اواخر دوران بارداری، سطح جسم پینهای مغز رو کم میکنه که این اتفاق منجر به افزایش نمرات فرعی بیش فعالی میشه.
بودن مداوم توی هوای آلوده طی دوران بارداری میتونه تأثیر منفی بیشتری روی رشد مغز داشته باشه. چون ساختار مغز در طول زندگی جنین شکل میگیره، قرار گرفتن در معرض مواد ناشی از آلودگی هوا میتونه آسیب دائمی مغز جنین یا اختلال شناختی توی سنین بالا رو در پی داشته باشه. با همه این اوصاف متوجه میشیم که آلودگی هوا از دوره جنینی تا بزرگسالی میتونه مغز ما رو تحت تاثیر قرار بده و خدای نکرده آسیبهای جبران ناپذیری رو وارد کنه.
شایعترین عوارض آلودگی هوا
حالا میخوام درباره یکی از شایعترین عوارض آلودگی هوا صحبت کنم: سردرد
داستان از این قراره که آلودگی هوا سردردهایی رو توی پیشانی و پشت سر ما به وجود میاره.
آلودگی هوا حتا میتونه سردردهای عصبی و میگرنی رو تشدید کنه یا باعث سرگیجه و تهوع بشه.
کاهش تحمل و تمرکز،پرخاشگری و بیحوصلگی هم از نتایج زندگی طولانی مدت توی هوای آلودهس. پس تعجب نکنید اگه هر روز بیشتر شاهد دعوای مردم توی خیابون هستید.
انعطاف پذیری مغز
مغز از اون چیزی که تصور میکنید انعطافپذیرتره و به مرور زمان تغییر میکنه. مثلا اگه همین الان به موضوع جدیدی فکر کنید، توی مغز شما به همون میزان اتصال عصبی جدید ایجاد میشه. و چون شما همیشه در حال فکر کردنید با تغییر افکارتون میتونید به طور کل، سیمکشی عصبی مغزتون رو تغییر بدید. چون یه فرد معمولی روزانه 70 هزار فکر از سرش میگذره.
یه نکته عجیب دیگه درباره اینه که مغز نمیتونه درد رو توی خودش حس کنه و فقط میتونه درد بخشهای دیگه بدن رو دریافت کنه. به خاطر همین ما جراحای مغز و اعصاب برای انجام عملای مغز از ماده بیهوشی استفاده نمیکنیم. اما توی جمجمه، مثل بقیه اعضای بدن گیرنده درد وجود داره.
با این حال ما برای کوچکترین کارایی که انجام میدیم باید دائما از بخشای مختلف مغزمون استفاده کنیم.
بلوغ مغز
مغز انسان نمیتونه تا قبل از ۲۵ سالگی به بلوغ کامل برسه و آدما توی دهه ۲۰ زندگیشون فقط از بخش آمیگدال استفاده میکنن. جاییکه مدیریت احساسات انسان رو به عهده داره. با این حال بعد از ۲۵ سالگی ما از قشر پیشپیشانی استفاده میکنیم که مسئولیت تصمیمات عقلانی و قضاوتها رو به عهده داره. دانشمندا معتقدن مهمترین ارتباطات بین این دو تا بخش تا اواسط دهه ۲۰ به تکامل نمیرسه. از اون طرف هم مغزتون فقط تا سن ۵۰ سالگی رشد میکنه.
خب حالا وقتش رسیده به کسایی که سرخود رژیم غذایی میگیرن، هشدارهایی رو بدم. چون یه موضوع عجیب درباره مغز اینه که اگه بهش غذا نرسه، خودش رو میخوره. دانشمندا کشف کردهن کساییه به اندازه کافی غذا نمیخورن و گرسنگی شدید میکشن، ممکنه به نوعی بیماری به اسم «خودخواری یا اتوفاژی ناشی از گرسنگی» توی مغز مبتلا بشن. توی این شرایط، سلولای مغز برای تامین اسیدهای چرب مورد نیازشون خودشون رو میخورن. وقتی این اتفاق بیفته، مغز شروع به لرزیدن میکنه و سیگنالهای افزایش اشتها و میل شدید به خوردن رو مخابره میکنه.
حالا میخوام یه کشف اجتماعی جالب درباره مغز رو بهتون بگم. و اون اینه که رانندههای تاکسی سیستم مغزی متفاوتی نسبت به بقیه دارن. محققای دانشگاه کالج لندن به این نتیجه رسیدهن که حافظه و دانش رانندههای تاکسی رو با هیچ اپلیکیشنی نمیشه جایگزین کرد. اونا فهمیدن این رانندهها هیپوکمپ بزرگتری دارن. هیپوکمپوس مرکز یادگیری و حافظه توی مغزه. دلیلش هم اینه که اونا مدام در حال یادگیری مسیرای مختلف توی خیابونها و کوچههای پیچدرپیچ هستن که باعث شده روی رشد این بخش از مغزشون اثر بذاره.
باور غلط درباره مغز
یک باور غلط میگه انسان فقط از ۱۰ درصد مغزش میتونه استفاده کنه. اما اصلا این طور نیست. انسان میتونه از همه توان مغزش استفاده کنه. باید بدونید که حتی وقتی خوابیدید هم مغزتون در حال کار و فعالیته. دانشمندا مدتهاست که مشغول تحقیق در مورد رازهای خوابن. اما هنوز خیلی از این رمز و رازها، حل نشده.
یه شگفتی دیگه درباره مغز مربوط به موسیقیه! دانشمندا به این نتیجه رسیدهان که امواج مغزی نوازندههای گروههای موسیقی موقع نواختن ساز با هم هماهنگ میشن. حتی وقتی نوازندهها بخشای مختلفی از آهنگ رو میزنن، این هماهنگی ادامه داره که نشون میده مغز انسان توی درک و پیشبینی محیط اطراف خیلی بهتر از چیزی که تصور میکنیم توانایی داره
مغز انسان حتا میتونه با روشای جالبی تغییر کاربری بده. مثلا دانشمندا متوجه شدن بخشی از مغز که مسئول بیناییه میتونه اطلاعات شنیداری رو پردازش کنه. به این معنی که افراد نابینا میتونن صداها رو توی بخشی از مغز که افراد اطلاعات بصری رو باهاش دریافت میکنن، «مشاهده کنن».
و یه نکته دیگه درباره مغز اینه که مثل اثر انگشت برای هر کسی منحصر به فرده. با استفاده از نوعی اسکن مغزی، دانشمندا میتونن با نگاه به مغز هر فرد، آدمای مختلف رو از هم تشخیص بدن. در آینده، از این اطلاعات میشه برای درمان عصبشناسی مخصوص هر فرد استفاده کرد.
اما آخرین موضوعی که میخوام بهتون بگم اینه که یه زمانی دانشمندان فکر میکردن با پشت سر گذاشتن جوونی، توانایی شکلگیری اتصالات نورونی جدید توی انسان متوقف میشه. دیدگاهی که مردود اعلام شد و اونا فهمیدن مغز توی شرایط مختلف توانایی تشکیل نورونهای جدید رو داره و میتونه توی بزرگسالی هم اتصالات جدید نورونی بسازه.
امیدوارم از این اپیزود خوشتون اومده باشه و با اطلاعاتی که به دست آوردید، بتونید رفتار بهتری با مغزتون داشته باشید.
